24 uur luisteren naar de hartslag van de natuur

 

Alleen zijn in de natuur – zonder smartphone – kan grote indruk maken. Redacteur Johanna Hoogendam deed samen met een tiental anderen mee aan de Nature Retreat van iederal. Het werd een etmaal om nooit te vergeten.

Ik ben alleen in het bos bij Lettele, in Overijssel, waar ik deelneem aan het iederal-event: Nature Retreat, samen 24 uur offline in de natuur. Na de kennismaking met elkaar en een lunch is mijn groepje in stilte naar dit uitgestrekte bos gewandeld. Hier vindt het belangrijkste onderdeel van het iederal-programma plaats: vier uur alleen zijn in het bos. Ik heb ernaar uitgekeken, zij het met lichte spanning. Nooit eerder was ik zo lang onafgebroken alleen in de natuur.
De weersomstandigheden op deze augustusdag in 2020 zijn helaas matig: het regent zacht en de wind ruist onheilspellend door de dennennaalden. Maar het meest nerveus ben ik over de kans dat ik kan verdwalen. Dat overkomt me zelfs op plekken waar ik vaker geweest ben.

Paarse uitschuif-paraplu

Als ik de andere deelnemers in het dichte naaldwoud zie verdwijnen, ril ik onwillekeurig. Mijn mobieltje en horloge heb ik niet bij me, we hebben ze afgestaan om zonder afleiding de verbinding te zoeken met onszelf en de natuur om ons heen. Over vier uur zal er een fluitsignaal klinken: het teken dat we weer moeten verzamelen. Met een sprankje vertrouwen dat ze me desnoods echt wel komen zoeken, zoek ik een plekje: een mosheuvel onder een brede, grove den. Ik neem plaats en klap mijn paarse uitschuif-paraplu boven mezelf uit. Ik trek de capuchon van mijn fleece en die van mijn regenjas over mijn hoofd om alle lichaamswarmte bij me te houden. Dan pak ik mijn dagboek en pen, van plan om de spanning van me af te schrijven. Maar de wind blaast de bladzijden terug en ik lees wat ik eerder dat jaar, tijdens de eerste lockdown, schreef.

30 maart 2020:

‘Door het verplichte thuisblijven sta ik vaker stil bij hoe het met me is. Ik ga, we gaan met z’n allen, over op een ander tandwiel. Dat piept en dat knarst, maar ik weet: soms helpt een plotselinge schok om een grote stap te zetten. We worden wakker geschud door een levensbedreigend virus. Niets is meer zoals het was.’
Ik kijk op van mijn dagboek en het is alsof er in de korte tijd dat ik hier stilzit, meer leven is gekomen. Een muggetje danst om me heen, een bromvlieg bromt kalmpjes voorbij. Links van me veert een spin in een web onverstoorbaar op en neer op de windvlagen. Ik hoor een tak breken en als ik me omdraai, zie ik – ik kan het nauwelijks geloven – een groot moederhert met jong voorbijrennen. Op veilige afstand, tien meter verderop, blijven ze zowaar staan om mij met wijd open donkerbruine ogen vragend aan te kijken. Dit zou me nooit zijn overkomen als ik hier had zitten kletsen met anderen. Ik houd mijn adem in, maar een zucht later schieten moeder en kind weg, als één lichaam. Ik ben weer alleen.

Achtuurjournaal

Het dagboekfragment van een paar maanden geleden brengt mijn gedachten terug naar die allereerste lockdown-weken. Opeens had ik weer elke week contact met mijn zussen, we zochten elkaar automatisch op, voor steun. Het thuiswerken beviel me in eerste instantie wel:
‘Dat er minder prikkels binnenkomen, maakt me rustiger, zelfverzekerder’, lees ik in mijn dagboek. Het zorgde ervoor dat ik mijn eigen gedachten en gevoelens bewuster ervoer, en ik besefte dat ik het afgelopen jaar veel tijd en aandacht in mijn werk stopte. Nu ik noodgedwongen thuis was, genoot ik van een kop koffie in de lentezon met mijn vriend, achter het huis dat we nog geen jaar daarvoor kochten. ‘’s Avonds zitten we dichter dan normaal tegen elkaar aan naar het Achtuurjournaal of de zoveelste persconferentie te kijken. Het is zo onvoorstelbaar wat er in de wereld gebeurt. Beleven we dit echt?’

Dolfijnen in havens

Een druppel regen valt op het papier. Ik kijk rond, voor mijn voeten is een zwarte kever bezig een weg vol obstakels te nemen. Bij elk blaadje en takje – veel groter dan hijzelf – moet hij opnieuw zijn strategie bepalen. Gaat hij eromheen, eroverheen, eronderdoor? Hij lijkt maar één richting te kennen: vooruit.
Wat was het heerlijk dat er nauwelijks meer vliegtuigen vlogen die eerste coronamaanden. Er leken meer vogels te zijn, de stranden en wegen waren stil en mooi. Dieren kwamen uit de verdrukking, iets waar ik me altijd zo druk om maakte. We zágen ze weer. Dolfijnen zwommen naar de kusten en havens. Er gebeurden kleine wondertjes, ook tussen mensen onderling.

Heimwee naar de herten

Ik denk terug aan de twee herten van zojuist: zag ik ze echt? Ik had ze zo graag aan willen raken. Als ik mijn ogen dichtdoe, is het bijna alsof ik hun warme gladde vachten onder mijn vingers voel. Het is gek hoe ‘tijd en plaats’ een andere vorm lijkt aan te nemen als je alleen bent in de natuur. Het is net of er buiten de cirkel die ik kan overzien, niets is, alsof ik in een zeepbel ben gevangen.
Nu zie ik een bosmuis! Tenminste, dat denk ik, er zijn zoveel soorten muizen. Als ik mijn telefoon bij me had gehad, had ik het snel opgezocht. De muis gluurt naar me vanonder een blaadje, rechts, op een halve meter van mijn voeten. Zolang ik vanuit mijn ooghoek kijk, zit hij daar. Maar zodra ik mijn gezicht voorzichtig naar hem toedraai, is hij weg.
Ik blader nog wat in mijn dagboek, naar 30 april, en lees:
‘Ik maak me zorgen over straks, als de beperkingen worden opgeheven. Ik ben bang dat alle mensen die nu zo verbonden zijn met elkaar en blij zijn met de natuur die op adem komt, straks weer teruggaan naar hun oude levensstijl. En weer onbewust doorgaan met meer en meer consumeren, autorijden, het vliegtuig pakken. Als dat gebeurt, ga ik in een hutje op de hei wonen, weg van alles. Ik maak me zorgen over de aarde en voel me zo machteloos. Er gebeurt zoveel groots waar ik geen invloed op heb.’

 

 

 

Schakel in het geheel

De zachte bodem begint nu toch wat ongemakkelijk aan te voelen. Hoe doen yogi's dat? Ik overweeg mijn veilige plekje te verlaten om mijn bloed weer door mijn aderen te laten stromen. Maar eerst lees ik nog een stukje in mijn dagboek. Naarmate de coronaperiode vordert, verandert mijn beleving van de lockdown, lees ik op 14 mei:
‘Het thuiswerken begint me moeite te kosten. Aan de ene kant voel ik me meer verbonden met mezelf en de natuur, ook dankzij de dagelijkse lunchwandelingen met mijn hond in het bos. Aan de andere kant mis ik de interactie met mijn collega’s. Ik verlies soms de grip op mijn werk, op wat er buiten mijn gezichtsveld gebeurt. Dat is beangstigend. Daardoor ga ik nog harder werken, nóg meer uren in mijn eentje achter mijn beeldscherm.’
Ik herinner me deze fase nog goed. Om te kalmeren, stelde ik mezelf geregeld de vraag: heb ik voor corona ooit ervaren dat ik ergens totale controle over had? Ik ben toch slechts een schakel in het geheel, slechts médeverantwoordelijk? Wat zou er gebeuren als ik met meer vertrouwen naar mijn omgeving kijk?

Mensenleven

Dat vertrouwen, ook in mezelf, bleek een belangrijk punt om me op te richten. Ik besefte dat ik met het kleine goede wat ik doe, op een heel mensenleven bezien, echt wel verschil maak. Door hier steeds naar op zoek te gaan in mezelf, overleefde ik innerlijke stormen. Net zoals nu eigenlijk, hier in mijn eentje. In plaats van naar de klok, luisteren we dit etmaal naar onze eigen hartslag, zeiden de iederal-begeleiders vanmorgen. En naar de hartslag van de natuur om ons heen. Het is verbazingwekkend hoe snel die beide ritmes in elkaar overlopen als je even stil bent op een groene plek in het hier en nu. Honderdvijftig kilometer westelijk draait nog steeds de film van mijn ‘gewone’ leven. Alles en iedereen dendert door, maar ik ben hier nu, en zit stil.

Levensvormen

Ik krijg het koud en sta op om een stukje te lopen. Hoeveel tijd zal er al zijn verstreken? Een uur? Drie uur? Met het toelaten van nieuwe beelden van mezelf, ben ik de afgelopen tijd ook met nieuwe ogen naar mijn omgeving gaan kijken. De aarde heeft het moeilijk, zeker, maar zij is niet machteloos. Ook als alle dieren die nu leven, inclusief wij mensen, uitsterven omdat de aarde onleefbaar voor ons is geworden, dan nóg zal zij blijven draaien. En zullen er weer nieuwe levensvormen op ontstaan.

^{We schrijven op wat we willen achterlaten, maar óók wat we willen meenemen na deze Nature Retreat.}

Zwarte kever

In dit bos, in mijn eentje, dringt die waarheid diep tot me door. Met elke stap die ik zet, veert de zachte bodem rustig terug. Vijftig meter verderop zie ik tussen de bomen een open plek. Als ik aan de rand sta, blijkt de plek begroeid met wel duizend jonge naaldbomen van een halve meter hoogte. Pal ernaast vind ik een plek waar ik precies inpas. Na een tijdje daar gezeten te hebben, zie ik de zwarte kever weer – is het dezelfde? Hij is nog steeds op weg om eikels, stukjes boombast, plukken mos te overwinnen. Nadat hij een blaadje dat tegen een tak is aangewaaid, heeft beklommen en vanaf de hoogte de afgrond voor hem beziet, lijkt het alsof ik hem hóór denken: hoe pak ik dit aan? Ga ik terug?
Nee hoor, hij stort zich in de diepte. Valt op zijn rug in het ravijn. Ligt even doodstil, dan zie ik zijn pootjes weer spartelen. Hij krabbelt overeind en alsof hij niet net bijna dood was, gaat hij verder, op weg.

^{Tijdens een ritueel rond het kampvuur kiezen we een steen en schrijven er een woord op dat ons de komende tijd inspireert.}

 

Tekst Johanna Hoogendam
Fotografie Dirk Kruyder