‘De ratrace waarin we leven, wordt te weinig bekritiseerd’

De geluksindustrie, sociale media en de prestatiedruk in onze samenleving zijn slecht voor onze mentale gezondheid. Psycholoog, spreker en schrijver Thijs Launspach vindt het de hoogste tijd om het tij te keren.

Thijs Launspach (1988) is psycholoog, spreker en schrijver. Hij schreef meerdere boeken met klare titels als Je bent al genoeg, Het millennial manifest en Fokking druk. Die laatste titel is zojuist vertaald in het Engels. Daarnaast is hij een veelgevraagd spreker.

Studiebol en alto

Hij is een geboren hulpverlener, hoewel hij dat pas tijdens de puberteit ontdekte. “Ik was een studiebol. Het sociale schoolgebeuren ging aan me voorbij, ik paste nergens echt bij. Tot ik tijdens een theaterzomerkamp bevriend raakte met twee metalheads (liefhebber van metal muziek, red.). Ik nam hun muziek, kledingkeuze en aversie tegen Het Systeem over. Op school herkende niemand me, maar ik werd wél ingelijfd bij de alto’s. Punkers, gothics en skaters. Ineens hoorde ik ergens bij.” Die groep deed wonderen voor zijn zelfvertrouwen. Anderen kwamen graag bij hem om te praten over hun problemen. “Zo ontstond het idee om psychologie te studeren. Ik merkte hoe waardevol het is om mensen te helpen bij het vinden van de juiste weg en ik bleek een goede luisteraar.”

‘Het is gevaarlijk mensen wijs te maken
dat ze ongelimiteerd gelukkig kunnen zijn’

Geen wondermiddel

De studie psychologie werd een koude kermis. Thijs ontdekte dat het vakgebied beperkingen kent. “Zeker tijdens mijn stage in de verslavingszorg merkte ik dat het vooral draait om ondersteunen, niet om genezen. Het zal jeugdige overtuiging zijn geweest die maakte dat ik leed aan het hulpverlenerscomplex. Tijdens die stage ben ik dat kwijtgeraakt.” Thijs zag cliënten vol goede moed vertrekken aan het begin van zijn stage en tegen de tijd dat het er voor hem opzat, keerden ze terug in de kliniek omdat ze weer rock bottom hadden bereikt. “Bij elke cliënt is het de vraag in hoeverre iemand behandelbaar is. Er is geen wondermiddel. Daarom maak ik me ook zo boos over de geluksindustrie. Het is gevaarlijk mensen wijs te maken dat ze ongelimiteerd gelukkig kunnen zijn. Daarmee zeg je dat ze niet genoeg hun best hebben gedaan als het ze niet lukt om gelukkig te zijn. Die hele industrie gaat alleen maar over ik: mijn behoeften, mijn wensen. Het gaat nooit over wij. Terwijl daar het geluk zit.”

Ouder en wijzer

Daarnaast maakte de inrichting van de gezondheidszorg Thijs kritisch. “De administratie, verantwoording afleggen aan de zorgverzekeraar, de verplichte DSM-classificatie om een behandeling vergoed te krijgen.” Thijs liet de klassieke psychotherapie achter zich. Hij was vierentwintig en vond zichzelf te jong en te licht om oudere mensen met zware problemen te helpen. Inmiddels is hij tien jaar verder en wijzer. “Ik heb iets gevonden waarbij ik met mijn vakgebied bezig ben en meer mensen bereik dan wanneer ik 1-op-1 zou behandelen. Als er ook maar twee in de zaal zitten die iets met mijn woorden kunnen, dan is het al de moeite waard. Dat is ook wat mijn leven zin geeft, dat ik doe wat bij mijn talent en capaciteiten past. Dat is mijn levensfilosofie: dat we hier zijn om op onze eigen manier het leven wat leefbaarder te maken, voor onszelf, voor anderen en voor mensen die na ons komen."

Goeroe?

Thijs staat voor volle zalen. Hij bereikt veel mensen, met name jongeren. De boodschap: je bent genoeg zoals je bent. Als een moderne goeroe verkondigt hij die. Van de term goeroe moet hij echter niets hebben. “Om goeroe te worden moet je in staat zijn jezelf belangrijk te maken en denken dat jouw boodschap de enige waarheid is. Dat type ben ik helemaal niet. Bovendien ben ik veel te dwars en te weinig een leider. Ik kan me natuurlijk wel afvragen waarom ik het nodig heb om op een podium te staan. Een bepaalde mate van erkenningsafhankelijkheid zit er wel in.” Dat psychologiseren deed Thijs dus wel, maar er kwam niets zwaars uit. Hij groeide op in een normaal gezin met een moeder die romans schrijft en een vader die tandarts is. Zijn zusje is journalist. Hij moest hooguit enigszins vechten om de aandacht. “Ik ben altijd een gevoelig type geweest, nog steeds wel, dus die empathie voor anderen zat er altijd al in. Overigens is dat er wel wat uit gemept bij mijn studie. Ik kan nu eenmaal niet met iedereen twee uur over zijn problemen praten. Het is ook goed om voor mezelf te kunnen zorgen.”

‘Niets mis met het omschoppen
van heilige huisjes als dat
de mentale gezondheid ten goede komt’ 

Geen tere zieltjes

Het grootste verwijt aan het adres van de millennials is dat ze wel erg veel zelfzorg nodig hebben en dat ook nog eens iedereen voor ze zou moeten zorgen. Thijs gaat rechterop zitten. De pleitbezorger komt tevoorschijn. “We leven in een tijd waarin we voornamelijk worden beoordeeld op onze prestaties. Door die enorme druk is het logisch dat de burn-outcijfers onder jongeren stijgen. Om over depressies en angststoornissen nog te zwijgen. Daarnaast vallen ze ook nog eens ten prooi aan sociale media die ons bewezen afleiden en ongelukkig maken. Dat de millennials het wagen om vraagtekens bij oude structuren te plaatsen, lijkt me alleen maar goed. Niets mis met het omschoppen van heilige huisjes, als de veertigurige werkweek of dat carrière maken het belangrijkste is in het leven, als dat de mentale gezondheid ten goede komt.” Dat het tere zieltjes zijn, de rubberen stoeptegelgeneratie, wuift Thijs weg. Volgens hem hebben ze een functie. “Die alarmerende cijfers zeggen iets. We kijken te weinig naar het grote geheel. Mentale problemen worden gezien als een individuele kwestie. Zeker bij burn-outs komt dat werkgevers heel goed uit. Wat millennials duidelijk maken en waar ik ook vind dat iets in moet veranderen, is dat we moeten inzien dat de hoeveelheid mentale gezondheidsproblemen ook te maken hebben met de maatschappij. Misschien wel alles. De ratrace waar we in leven wordt te weinig bekritiseerd. Gelukkig beginnen we dat steeds meer in te zien. En dat de rol van preventieve zorg hierin belangrijk is.” Thijs vindt dat een schoolvak als veerkracht zou moeten worden gegeven. Kinderen leren zorgen voor hun mentale gezondheid: emoties leren herkennen, reflecteren op eigen gedrag. Kortom, mens-zijn.

Ondermijnende online wereld

“Ik maak me ernstige zorgen, vooral over die echt jonge kinderen die al op Instagram zitten en filters gebruiken. We laten die kinderen vrij in een ondermijnende, harde online-wereld, terwijl we weten hoe verslavend het is. Ook wij kunnen er nauwelijks gematigd mee omgaan, laat staan pubers.” Dat we het maar laten gebeuren, heeft alles te maken met dat we de effecten op lange termijn niet snappen. En we willen het ook niet zien, want dat mobieltje is toch ook wel ontzettend handig. “Handig ja, maar we willen niet inzien hoe verslavend het is en wat het doet met de hersenen van kinderen. We vinden het heel normaal dat kinderen pas op hun achttiende sigaretten of bier kunnen kopen, maar een kind van twaalf met Insta of Tiktok is geen enkel probleem. Ik vraag me af of zij later ooit nog normaal een boek kunnen lezen. Om over hun mentale gezondheid nog maar te zwijgen. Socialmedia-gebruik leidt tot meer ontevredenheid over jezelf, over je leven, je wordt jaloerser en onzekerder. Al die uren die we online doorbrengen, kunnen we niet gebruiken om gesprekken te voeren, dus het gaat ook nog eens ten koste van onze communicatieve vaardigheden. Wist je dat we elkaar minder zijn gaan aankijken?” Thijs heeft zelf geen kinderen, maar de huidige speeltuin stemt hem treurig. “Al die ouders die alleen maar naar dat scherm aan het staren zijn. Men blijft goedmakend zeggen dat het nu eenmaal de nieuwe technologie is en dat ooit de tv werd gezien als de duivel. Inmiddels is dat inderdaad een altaar in onze huiskamer waar je terecht van kunt zeggen dat dat misschien ook niet zo goed is voor de mensheid. Ik hoop maar dat er een tegenreactie komt.”

Zelfonderzoek

“De ultieme ironie is dat ik uiteindelijk twee jaar bezig ben geweest met een boek dat heet Je bent al genoeg, omdat ik het niet goed genoeg vond. En dat geldt voor alle onderwerpen waar ik over schrijf; ik kies ze omdat ik er zelf mee worstel.” Dat zelfonderzoek leidt tot praktische oplossingen. Zo heeft Thijs al zijn notificaties uitstaan op zijn beltoon na. Er zit geen enkele socialmedia-app op zijn telefoon en hij gebruikt het louter voor zijn werk. “Als ik mezelf betrap op oeverloos gescrol, kan ik mezelf tot de orde roepen en uitloggen. Het fijne aan schrijven over deze materie is dat het me scherp houdt. Ook mijn vriendin en mijn vrienden doen dat door me te confronteren met mijn eigen woorden.” Een burn-out vreest hij niet, terwijl zijn agenda overvol is en er altijd een nieuw project wacht. “Ik ben zeer stressbestendig. Hoewel daar ook meteen een uitdaging ligt, want stressbestendige mensen halen zich meer op de hals. Toch acht ik de kans minimaal. Ik heb controle over mijn werktijd én ik heb geen bullshitbaan. Ik durf wel te zeggen dat ik de kunst versta het allemaal niet te serieus te nemen. Gewoon spelen en fouten maken. En daarin ben ik lerende, net als iedereen.”

Tekst Racheda Kooijman
Fotografie Janita Sassen