Geven of ontvangen: wat is nobeler?
Wie vooral geeft is gul, wie vooral ontvangt is hebberig, denken veel mensen. Maar is dat zo? Journalist Otje van der Lelij ging op onderzoek uit naar de verschillende lagen van geven en ontvangen.
“Wat zie je er mooi en gezond uit”, zei een vriendin laatst. We zaten in een restaurant. Ongemakkelijk plukte ik aan mijn kin. “Ik heb goede foundation”, grapte ik. “En ik ben vandaag naar de sauna geweest, dan zie je er altijd gezond uit.” Gek eigenlijk, mijn vriendin gaf me een compliment, maar ik kon het niet met open hart ontvangen. Ergens vind ik complimenten fijn; ik voel me gezien en gewaardeerd. Maar aan de andere kant word ik er ook ongemakkelijk van. Ik ga het afzwakken en ontkrachten (“Ja maar”) en er schieten duizend gedachten door mijn hoofd: Heb ik dit wel verdiend? Moet ik nu iets teruggeven? Geven vind ik een stuk makkelijker. Waarom is geven eigenlijk makkelijker dan ontvangen? En wat brengt het jou en de ander als je een goede ontvanger bent?
Goed genoeg?
“We zijn opgevoed als wandelende please-fabrieken”, vertelt Gijs Jansen, psycholoog en auteur van Uit Liefde voor jezelf. “Geven zit diep ingebakken in onze calvinistische cultuur. We worden standaard opgevoed met de vraag: ‘doe ik wel genoeg voor anderen?’ en niet met een schuldgevoel naar onszelf toe: doe ik wel genoeg voor mezelf?” Volgens Jansen is er een soort culturele allergie voor eigenliefde. Dat zou je niet zeggen met alle poseurs op Instagram, die alleen om zichzelf lijken te geven. Maar dat is slechts buitenkant, zegt hij. “Als je een laagje dieper gaat, stuit je bij hen ook op de onderlaag van het geloof. Ook die mensen zijn vaak bezig met anderen: ben ik wel aardig genoeg? Heb ik niemand gekwetst?”
Er is een soort culturele allergie voor eigenliefde. Dat zou je niet zeggen met alle poseurs op Instagram
Underdog
Ontvangen vinden veel mensen ingewikkeld. Het druist niet alleen in tegen onze calvinistische geefcultuur, maar het kan ook spannend zijn, zeker als je een lage eigenwaarde hebt. Jansen: “Als jij het gevoel hebt dat je niks waard bent of niet veel kunt, dan is dat – hoe gek dat ook klinkt – ook een veilige positie. Door jezelf klein te houden, de underdog te spelen, verwacht ook niemand iets van je.”
Op het moment dat iemand je een compliment of warme knuffel geeft, dan worden opeens je kwaliteiten in het licht gezet. Er wordt iets in je aangeraakt dat lange tijd niet gezien en gewaardeerd werd. Dat maakt kwetsbaar; mensen zíen je kracht en gaan misschien dingen van je verwachten.
Ik herken dat. Als iemand mij een compliment geeft, is er opeens een standaard waar ik - in ieder geval van mezelf - aan moet voldoen. De lat ligt opeens een stuk hoger. Mensen verwachten iets van mij. Dat is op zich positief: het stimuleert me om het beste uit mezelf te halen. Maar het is ook spannend: want stel dat het een keer niet lukt?
Een compliment krijgen, maakt kwetsbaar; mensen zíen je kracht en gaan misschien dingen van je verwachten
Doe het zelf
Dat ik het moeilijk vind om te ontvangen, heeft vast ook te maken met het individualisme. Mijn ouders zeiden vroeger altijd dat ik niet afhankelijk moest worden van een man en op eigen benen moest kunnen staan. Dat – op zich goede – advies nam ik wel heel letterlijk. Toen mijn eerste serieuze relatie op de klippen liep, ben ik in mijn eentje verhuisd en heb ik op eigen kracht een bankstel in de auto gestopt en door het raam van mijn nieuwe woning naar binnen geduwd. Ik heb een stukadoor-cursus gedaan en heb mijn hele huis zelf gestuukt. Wat nou hulp? Ik doe het zelf wel. Ik had ook hulp kunnen accepteren, zou de boeddhistische monnik Thich Nhat Hahn hebben gezegd. Volgens Hahn is alles met alles verbonden. Interzijn, noemt hij dat: ik ben, daarom ben jij er; jij bent; daarom ben ik er. Welzijn is volgens Hahn geen individuele zaak. Wij mensen zijn met elkaar verbonden en moeten elkaar helpen en die hulp ook toelaten.
Geven om niet
Dat we blij worden van helpen en geven, is redelijk bekend. Geven vergroot ons zelfvertrouwen en geluksgevoel. Psychologen spreken zelfs over een helpers high: mensen die een ander helpen, ervaren een gevoel van euforie, hebben meer energie en minder stress. Belangeloos geven is ook goed voor je carrière, schrijft Adam Grant in zijn boek Geven en Nemen. Op het werk houden de meeste mensen een stille boekhouding bij. We geven wel, maar daar willen we ook iets voor terug. En dat terwijl het belangeloos geven van aandacht, adviezen en hulp aan collega’s succesvoller maakt. Jouw gulheid maakt dat collega’s jou meer gunnen wat op termijn uitmondt in meer succes. Dat betekent niet dat je jezelf op de tweede plek moet zetten. Slimme gevers, aldus Grant, geven belangeloos maar zorgen er ook voor dat ze hun eigen werk afkrijgen.
Worden wat je geeft
Mensen beklagen zich weleens dat ze altijd geven en weinig terugkrijgen. In dat geval is het interessant om je gevoel eens te onderzoeken, adviseert Gijs Jansen. “Klopt het echt dat het geven je niks oplevert? Mensen die veel geven doen dat onbewust vaak ook voor zichzelf. En dat is prima. Je krijgt complimenten. Je hebt het gevoel dat je ertoe doet, en dat je een belangrijke rol hebt.” Interessant genoeg kan het je nog iets brengen: je wordt namelijk wat je geeft, weet hij uit eigen ervaring. “Ik voelde me een tijdje terug vaak somber. Ik wilde graag liefde van anderen en toen werd ik zelf een zure zak die geen liefde meer gaf. Ik ben toen bewust gaan geven wat ik zelf wilde zijn: een vriendelijker en aardiger persoon. Ik ben oude vrouwtjes gaan helpen in de supermarkt, lieve appjes gaan sturen aan vrienden. Toen pas merkte ik hoe helend daden van liefde kunnen zijn. Want doordat ik bewust aardiger was voor anderen, kwam er ook meer liefde in mezelf vrij. In die zin is geven dus een vorm van zijn. Door te geven laat je aan jezelf zien dat je al bent wat je eigenlijk zou willen hebben. Een voorbeeld: als je meer liefde wilt hebben in je leven, en je begint met het geven van liefde aan anderen, dan laat je aan jezelf zien dat je die liefde al in je hebt. Nog voordat je het van een ander terug hebt gekregen, ben je al precies waar je zijn moet. Je bent liefde geworden door het zelf te geven.”
‘Zie jezelf als een doorgeefluik: als je meer kunt ontvangen, kun je ook meer weggeven’
Ontvangen levert wat op
Geven wordt nog helender als wat je weggeeft, ook goed wordt ontvangen. Maar juist het ontvangen vinden veel mensen lastig. Al kan het je ook veel opleveren. Jansen: “Als je kunt ontvangen, kun je ook meer weggeven. Zie jezelf als een doorgeefluik: wat je krijgt kun je doorgeven. Als je liefde, complimenten en intimiteit kunt ontvangen, dan kun je ook een betere moeder of vader zijn voor je kinderen. Misschien is dat wel de definitie van geluk: het gevoel dat de liefde door je heen stroomt. Dat je door de liefde en waardering die je zelf krijgt, ook weer andere mensen blij kunt maken.”
Ongemak verduren
Ontvangen wordt makkelijker als je inziet dat je daarmee de gever een goed gevoel geeft. In die zin ben je als ontvanger dus ook een beetje gever. Jansen: “Maar verwacht niet dat je je meteen heel goed gaat voelen bij een compliment of helpende hand. Probeer vooral te voelen wat het met je doet. Merk op wat er in je hoofd gebeurt: je wilt complimenten gaan ontkrachten, afzwakken of teruggeven. Je wilt hulp afslaan: ik kan het zelf wel. Laat je ongemakkelijke gevoelens er gewoon zijn. Dan went het misschien langzaam.”
Complimenten accepteren
Ik neem alle adviezen ter harte. Ik probeer liefde, aandacht en hulp de komende weken gewoon toe te laten. En dat lukt een beetje. Als een paar dagen later een vriendin me een compliment geeft, schiet ik voor de verandering eens niet in de verdediging. Ik probeer haar positieve mening over mij te accepteren. Ik maak oogcontact en bedank haar, ook al voelt het onwennig en ongemakkelijk. Maar ik weet nu: als mijn emotionele tank vol zit, dan heb ik ook meer om door te geven.
Tekst: Otje van der Lelij
Op de hoogte blijven?
Iederal brengt levensontdekkers bij elkaar. Om met elkaar te ontdekken waar het voor jou in het leven om gaat. Want samen vind je zoveel meer dan wanneer je alleen op zoek gaat.
Wil je op de hoogte zijn van al onze komende events? Meld je dan aan voor onze maandelijkse nieuwsbrief.