‘Het leven is een slingerweg’

Tekst: Otje van der Lelij
Fotografie: Jaap van den Beukel

In een wereld vol afleiding en prestatiedruk verloor schrijver en mediamaker Ernst-Jan Pfauth bijna zichzelf. Tot hij koos voor ‘intentioneel leven’. Stap voor stap richtte hij zijn aandacht op wat hem duurzaam gelukkig maakt.

Op een zonnige vrijdagochtend in Amsterdam-Noord zit Ernst-Jan Pfauth aan een tafeltje bij het raam van zijn vaste koffietentje. Het terras stroomt langzaam vol met zonzoekers. Binnen heerst het bekende Amsterdam-Noord-sfeertje: jonge moeders met buggy’s, creatieven met laptops, een man met een boek van Harari onder zijn arm. Het is zo’n plek waar je op een ochtend ongemerkt drie goede gesprekken kunt opvangen. Ernst-Jan houdt van het dorpse gevoel dat in deze wijk heerst, vertelt hij. “Mijn vrouw zegt weleens dat ik zo veranderd ben, in positieve zin. Ik ben echt een ouwehoer geworden. Vroeger was ik altijd bezig met mijn eigen hachje. Nu blijf ik hangen op het schoolplein, maak ik een praatje met de buurvrouw en knoop ik gesprekken aan in de supermarkt. Dat had ik vroeger nooit gedaan.” Door het schrijven van Intentioneel leven is hij zich er nog bewuster van geworden hoe belangrijk verbondenheid is. Niet alleen met intimi, maar juist ook met de ‘lossere’ contacten in de buurt. “Vroeger wilde ik me nooit ergens vestigen. Ik was altijd onderweg naar mijn volgende doel en succes. Nu zie ik hoe waardevol het is om ergens te wortelen en samen een buurt op te bouwen. Zeker in deze onzekere tijd put ik hoop uit de kleine contacten tussen mensen. Als het niet goed gaat met iemand op de dijk waar ik woon, ontfermen alle buurtbewoners zich over die persoon. Dat is van zo’n grote waarde. Het laat zien dat we er nog steeds voor elkaar kunnen zijn, juist in een wereld die soms afstandelijk aanvoelt.”

‘Ik leefde alsof ik onderweg was
naar iets onbereikbaars’

Chronisch ontevreden

De kiem voor zijn boek werd ruim negen jaar geleden al gelegd, vlak na de geboorte van zijn zoon. De medeoprichter van De Correspondent, succesvol schrijver en zevenvinker leidde een leven waar velen van dromen. Hij woonde een tijd in New York en bewoog zich moeiteloos in het netwerk van invloedrijke denkers en mediamakers. Op papier had hij alles, maar vanbinnen voelde hij zich opgejaagd en chronisch ontevreden. “Toen ik op de uitgerekende datum van mijn vriendin dronken in de kroeg stond, vroeg ik me af waar ik in godsnaam mee bezig was. Ik werd vader maar was nog totaal niet klaar voor die verantwoordelijkheid. Dat was een wake-upcall.” Na de geboorte van zijn zoon wilde hij bewust stilstaan bij het geluk dat voor hem lag. Hij besloot zich onder te dompelen in de wetenschap achter geluk. “Voor De Correspondent las ik bijna zeventig boeken over geluk van gedragswetenschappers, psychologen en filosofen van over de hele wereld. Na een poosje ontdekte ik dat al die denkers dezelfde paar concepten bespraken. We hebben als mensen namelijk best in de smiezen wat ons gelukkig maakt. Maar waarom leven we er dan niet naar? Dat werd een centrale vraag in mijn boek.”

Gevangen in gelukskrakers

Belangrijke geluksmakers voor Ernst-Jan zijn verbondenheid, dankbaarheid, tijd doorbrengen met vrienden. “Allemaal clichés, maar toch leefde ik er lange tijd niet naar. Ik was gevangen in het lijstje van de welbekende gelukskrakers: afleiding, status najagen en consumeren. En daar ben ik niet de enige in. Onze westerse samenleving is volledig ingericht op gelukskrakers. Er wordt ons continu verteld dat we onze weg naar geluk kunnen consumeren. Dat we nóg fitter, nóg mooier, nóg rijker, nóg productiever kunnen worden. Onze aandacht wordt voortdurend getrokken naar oppervlakkige onzin. Daar moet je iets tegenover zetten.” Intentioneel leven helpt hem daarbij. “Het betekent dat je leeft met een vooraf geformuleerde bedoeling. Het is iets anders dan bewust leven; het is actiever. Want om weerbaar te worden tegen afleiding, moet je in actie komen.” Toch is het niet zo eenvoudig als kiezen voor het goede. “Wat geluk brengt, kost vaak energie en moeite”, zegt Ernst-Jan. “Dat is de ironie: je wéét dat een wandeling, een goed gesprek of werken aan een droomproject je gelukkiger maakt dan gedachteloos scrollen, maar toch kies je vaak voor dat laatste.” De weerstand die je voelt, noemt hij het hobbeltje. Maar dat kun je ook in je voordeel laten werken. “Als je dat hobbeltje voelt, weet je dat je op het goede spoor zit. Dat je iets uitdagends gaat beleven.”

Geen discussie meer

Ernst-Jan weet inmiddels hoe hij met het hobbeltje kan omgaan. Eén van zijn manieren: het vooraf wegnemen van de keuze. “Als ik op de pont naar mijn werk sta, neem ik een besluit: ik ga straks schrijven en laat daar niks tussenkomen. Dus geen e-mails, geen nieuws. Want als ik dat toelaat, komt er van schrijven meestal niks. En thuis heb ik met mijn vrouw afgesproken dat we één avond per week series kijken en de rest van de week niet. Dat scheelt enorm. Er is geen discussie meer, geen verleiding. Dan ga je dus vanzelf iets anders doen: een boek lezen, samen in de tuin werken. Je sluit je dag dan met zoveel meer energie af. Terwijl het makkelijke alternatief – eten bestellen, op de bank ploffen en eindeloos scrollen – achteraf eigenlijk leeg voelt. Natuurlijk zijn er ook wel fases dat het minder goed lukt. Dat we elke avond Winter vol liefde kijken. Waar het om gaat, is dat je telkens weer terug kunt keren naar je waarden. Het leven is niet één rechte lijn naar voldoening. Het is eerder een slingerweg, met af en toe een afslag naar gemak. En dat mag ook.”

Je waarden als kompas

De sleutel tot die richting en terugkeer ligt voor hem in het helder krijgen van zijn waarden. “Je kunt pas intentioneel leven als je weet wáár je aandacht aan wílt geven”, zegt hij. Waarden zijn daarin je kompas. Hij maakt dat persoonlijk en praktisch: aan de hand van de verschillende rollen die hij in zijn leven vervult – vader, partner, vriend, mediaondernemer – formuleert hij per rol één of twee waarden die hij belangrijk vindt. Aandachtige aanwezigheid als vader. Tijdloosheid als ondernemer. Nieuwsgierigheid in zijn relatie. “Dat helpt me om keuzes te maken. Om ‘ja’ te zeggen op de dingen die echt bij me passen en ‘nee’ op alles wat daarvan afleidt. Dus als mijn kinderen vragen of ik met ze wil spelen, maar ik wil eigenlijk iets anders doen, dan zeg ik toch ja.”

‘Wat geluk brengt,
kost vaak juist moeite en weerstand’

Wekelijks reflecteren

Om zijn waarden levend te houden, bouwt Ernst-Jan reflectierituelen in. “Aan het einde van ieder academisch jaar maak ik een jaarreflectieplan. Dan kijk ik terug: wat waren mijn geluksmakers en gelukskrakers? En vervolgens ga ik per rol in mijn leven nadenken: wat wil ik komend jaar aandacht geven? Het maakt me bewust van hoeveel er eigenlijk gebeurt in een jaar en waar ik naartoe wil.” Daarnaast heeft hij een wekelijks moment van reflectie, standaard op vrijdagochtend. Een half uurtje waarin hij zichzelf steeds dezelfde vragen stelt: Wat ging er goed? Wat kon beter? Wat heb ik geleerd? En ook: Hoe ging het met speelsheid? Dat is een waarde die ik soms uit het oog verlies en dus extra aandacht geef. Het liefst maakt hij die reflectiemomenten sociaal. Zo belt hij elke maandag met een vriend en blikt hij elk seizoen met zijn vrouw terug. Juist door dat soort aandacht groeit iets anders mee: bewustzijn van de wereld om je heen. “Als je structureel aandacht geeft aan wat jou gelukkig maakt,” zegt hij, “kom je bijna altijd uit bij verbondenheid, zorg, samenwerking, generaties na jou. Je ontdekt: het gaat niet alleen om míjn welzijn, maar ook om wat ik kan betekenen voor anderen en voor de wereld waarin we samenleven.” En dat begint volgens hem bij iets eenvoudigs als aandacht voor je buurt, voor je naaste omgeving. “Veel mensen denken dat ze daar geen tijd voor hebben. Maar check je schermtijd eens. We zeggen dat we het druk hebben, maar scrollen uren. Wat als je die tijd zou gebruiken voor een bardienst of een praatje bij de sportclub? Dan voel je je veel meer onderdeel van een groter geheel.”

‘Als je aandacht geeft aan wat telt,
groeit verbondenheid vanzelf’

Dankbaar in de stamkroeg

Een van de krachtigste manieren om aandacht te richten op wat ertoe doet, is voor hem dankbaarheid. “Ik houd zelf ook een dankboek bij. Niet met lange reflecties, maar met twee simpele regels: waar ben ik dankbaar voor en waarom? Juist die tweede regel is essentieel. Alleen opschrijven ‘ik ben dankbaar voor het zonnetje’ doet weinig. Maar als ik schrijf: ‘omdat ik met mijn gezin op het bankje zat en genoot van de rust’, dan zie ik helder wat belangrijk voor me is.”

Dankbaarheid bleek niet alleen een manier om meer geluk te ervaren, maar ook een spiegel. “Toen we naar New York verhuisden, dacht ik dat die droom me gelukkig zou maken. Maar wat ik opschreef in die tijd, ging over mensen. Over een vriend, die nog even was langsgekomen om een podcastmicrofoon te brengen zodat we konden blijven podcasten, over de stamkroeg die een afscheidsavond voor ons had georganiseerd. Dat besef, het draait om verbondenheid, was enorm waardevol.” Zelfs in periodes van ziekte binnen het gezin bleef hij dankbaar. Niet omdat het negatieve er niet mocht zijn, maar omdat er naast het moeilijke óók altijd iets moois te vinden was. Een ander voorbeeld dat hem raakte, is dat van zijn tante, die ongeneeslijk ziek was maar tot het einde toe dankboeken bijhield. “Ze zei tegen haar kinderen: lees mijn dagboeken maar niet; lees m’n dankboeken. Daarin staat wat het leven mooi maakt.” Dankbaarheid is daarmee geen bijzaak, maar een kernpraktijk in intentioneel leven. “Een manier om niet alleen te waarderen wat er is, maar ook helder te zien aan welke waarden ik prioriteit wil geven.”

Aandacht verleggen

Het is misschien wel de kern van levenskunst voor Ernst-Jan: je aandacht verleggen van wat energie kost, naar wat energie gééft. En die aandacht niet alleen op jezelf richten, maar juist op anderen. “Ik geloof dat je het leven betekenis geeft door er voor anderen te zijn”, zegt hij. “Niet met grote gebaren, maar in het klein. Een luisterend oor, een helpende hand, een moment van echte aandacht.” Volgens hem is het precies dat wat intentioneel leven zo waardevol maakt. “Het helpt je om keuzes te maken die er écht toe doen. En misschien is dat wel de meest duurzame vorm van geluk die er bestaat.”