Laat mij maar alleen …

Alleen zijn is gezond én noodzakelijk, zeggen ze. Thomas Braun vindt het niet altijd makkelijk. Sinds zijn scheiding in 2016 is hij vaak alleen en dat geeft hem zowel vreugde als verdriet. Hij gaat op onderzoek uit. Wat maakt dat alleen zijn soms heerlijk en soms vreselijk is?

Ooit fietste ik van Bussum naar Lauwersoog. In mijn eentje. Dat is 213 kilometer. De zon scheen, de vogels dansten in de lucht en in mijn oren klonk inspirerende muziek. Af en toe deed ik de muziek af om écht alleen te zijn. Ik deed er 11 uur en 34 minuten over. Onderweg at ik alleen appeltaart en dronk ik alleen koffie. Los van wat lichamelijke ongemakken genoot ik van elke seconde. Míjn tempo, míjn muziek, nergens een stoorzender te bekennen. En zo zat ik jaren daarvoor ook een periode avond na avond in mijn mancave. Biertje, sigaretje, muziekje en verder niets. Alleen zijn kan zó heerlijk zijn. 

Met jezelf opgescheept

Maar er zijn ook veel momenten van alleen zijn die ik ronduit verschrikkelijk vind. Naar bed gaan en opstaan. De dagelijkse routine in mijn eentje die mij aanvliegt. Ik heb dan het gevoel dat ik met mezelf opgescheept zit. Ik mis dan afleiding, externe prikkels. De voorspelbaarheid van die momenten grijpen mij bij de strot. Ja, uren op de fiets is anders. De natuur, mijn beweging, de tegenliggers: ze zorgen er allemaal voor dat ik uit mijn hoofd blijf. Maar thuis in bed is saai, net als thuis alleen eten, ik heb dan alleen mijzelf. Ik ben gescheiden en heb de helft van de tijd mijn twee kinderen niet. Steeds dat lege bed, niemand die nog even een verhaaltje vertelt.
Maar ook: ik wil heel graag om tien uur alleen naar bed want dan begint Langs de Lijn op de radio. Dan zoek ik het alleen zijn op en geniet ik met volle teugen. Niks fijner dan alleen in bed liggen, niets hoeven en alleen naar sport luisteren. Terwijl ik een kwartier ervoor het alleen zijn nog als ondraaglijk ervaarde. Is alleen zijn dan puur perceptie? Hoe doen mensen dit die in de gevangenis zitten?

Alleen in de bios is een feestje

“Kun jij goed alleen zijn?” vraagt mijn broer – ook gescheiden – aan me. Ja én nee. Ik denk dat de volgorde van denken cruciaal is. Als ik bedenk: het is mooi weer, ik wil fietsen, dan kan ik zo 11 uur en 34 minuten alleen zijn. Maar als mijn kinderen weer naar hun moeder gaan, ik even niet weet wat ik moet doen, dan is 1 uur en 34 minuten alleen zijn confronterend. Twee uur alleen zijn zonder doel is lang, twee uur alleen in de bioscoop zitten is een feestje. Maar dan moet je dat wel eerst bedacht hebben, vermoed ik. En alleen zijn kan het gebrek aan initiatief versterken. Op zulke avonden voel ik me een loser. Ik staar voor me uit en stel mezelf de vraag: wat is er nu zo beklemmend aan alleen zijn? Schrijver Heleen van Royen zei ooit: “Ieder mens is uiteindelijk altijd alleen, je bent eenzaam als je degene met wie je alleen bent, geen prettig gezelschap vindt.” Ik denk dat ze een punt heeft. Ik ben streng voor mezelf en heb bij tijd en wijlen een negatief zelfbeeld. Dat lijkt versterkt te worden op de momenten dat ik alleen ben en niets doe.

Hoe doe je dat, alleen zijn?

“Iedereen heeft het nodig om af en toe alleen te zijn”, zegt Jeannette Rijks uit Gennep. Zij houdt zich als coach al 20 jaar bezig met alleen zijn en eenzaamheid. “Het is normaal en gezond”, zegt ze. “Het probleem is dat veel mensen geen idee hebben hoe ze met alleen zijn om moeten gaan. Het is een groot gat in de ontwikkeling van de mens.” Ik voel me aangesproken. Het is een gat in mijn ontwikkeling: ik kan moeilijk alleen zijn als ik geen afleiding heb. Ineens denk ik aan die prachtige opmerking van zanger Barry Hay. Hij zei ooit dat hij uren niks kan doen en dan schrikt van het belletje spuug dat tussen zijn lippen knapt. Jaloersmakend als je zo goed met helemaal niets helemaal comfortabel kunt zijn.

Jaloersmakend als je zo goed met helemaal niets helemaal comfortabel kunt zijn. Hoe krijg ik dat voor elkaar?

Hoe krijg ik dat voor elkaar? Is het een kwestie van oefenen? Is mindfulness daarom zo populair? Alleen zijn onder begeleiding van een rustgevende stem die je naar de mooiste stranden stuurt? Ik heb het geprobeerd, mediteren. Tien minuten gaat nog wel, maar een half uur stil op de bank zitten met een koptelefoon op werkt niet voor mij. Dan zegt mijn geweten: stop met nutteloos zijn, ga wat doen! En dan stap ik op de fiets. Dan zoek ik het alleen zijn op, terwijl ik het juist uit de weg wilde gaan. Ja, een wonderlijke tegenstelling.

 

Wat een rotsmoes

Omdat ik niet altijd zin heb om alleen te fietsen ben ik aangesloten bij het platform NMLK: Nieuwe Mensen Leren Kennen. Je kunt zelf een wandeltocht organiseren of een bioscoopmiddag regelen en wildvreemden sluiten zich dan aan. Ik benader deze club voor wat feedback, maar vang bot. Zij richten zich nadrukkelijk niet op mensen die alleen zijn, zo laten ze mij weten, maar op mensen die verhuisd zijn en nieuwe vibes zoeken. Dat lijkt een rotsmoes. Wandelen en filmkijken zijn geen ‘nieuwe vibes’ en de keren dat ik me bij een NMLK-initiatief aansloot, sprak ik louter mensen die veel alleen zijn en graag samen iets ondernemen. Alleen zijn als taboe: dat maakt de zaak er niet makkelijker op.

Alleen zijn als taboe: dat maakt de zaak er niet makkelijker op

Ik zit met nog een probleem. Ik nodig mezelf niet makkelijk uit. Ik zie op Facebook een vriend die een bezoekje aan begraafplaats Zorgvlied post, met een foto van de rustplaats van Wubbo Ockels, die zonnepanelen op zijn graf heeft liggen. Ik denk: zo’n uitje wil ik ook wel, maar om nou iemand te bellen om mee te gaan? Nee, dat doe ik niet. Terwijl ik het heerlijk zou vinden als iemand mij daarvoor zou bellen. Ik zou vereerd zijn. Mijn goede vriendin Linda kent het probleem. “Ik denk vaak: wie zit er op mij te wachten? Terwijl ik best veel mensen om me heen heb. Die zie ik dan op straat en dan zeg ik: ‘We moeten gauw weer eens afspreken.’ Maar ja, dat doe ik dan toch niet.” Ik heb precies hetzelfde. Ik ga wel alleen, dan heb ik tenminste controle. Kan ik gaan wanneer ik wil. Toch moet ik anderen wel vragen, zo lees ik op diverse internetfora over sociaal bevredigend leven. Want verbinding is van levensbelang. I know. En toch voel ik een blokkade. Geen idee waarom, eerlijk gezegd.

Van jezelf houden

Ik vraag me vaak af waarom alleen zijn zo heerlijk kan zijn en tegelijk zo akelig kan voelen. In mijn zoektocht wordt steeds meer duidelijk dat veel met eigenliefde te maken heeft. Ik ben, zoals gezegd, iemand die niet zo blij is met zichzelf. Ik vermoed dat dit door mijn jeugd komt: jongste van vijf, ik bungelde ergens onderaan in het gezin, kreeg veel kritiek want ik zocht de ‘verkeerde’ aandacht. Ik stel niet veel voor, dát gevoel. In mijn ‘onderzoek’ kom ik op het spoor van Colinda Koper uit Uitgeest. Een gescheiden vrouw van 55. Zij vindt het al haar hele leven moeilijk om alleen te zijn. “Ik meed de momenten van het alleen zijn. Was altijd onder de mensen”, vertelt ze me. Ze zocht professionele hulp en kwam erachter dat het niet-alleen-willen-zijn een verslaving was. “Ik zocht continu aandacht en erkenning bij anderen. Ik leerde daarna om in volstrekte stilte de leegte te voelen. Mijn angst voor alleen zijn heb ik eigenlijk opgelost door heel bewust alleen te gaan zijn. Alleen zijn kan zulke mooie inzichten geven.”
Haar ‘ommekeer’ zorgt voor motiverende gevoelens bij mij. Wordt het niet tijd dat ik nu, in mijn 56ste levensjaar, ook eens bewust vaker de stilte opzoek? Ligt daar de oplossing voor de pijnlijke kant van het alleen zijn? Voor mij en voor vele mensen om mij heen? Gezien een onderzoek van de Amerikaanse sociaal psycholoog Timothy Wilson, waaruit bleek dat de respondenten liever een milde elektrische schok wilden dan een kwartier alleen zijn met hun gedachten. “Zijn er geen externe prikkels, dan weten we het even niet meer”, aldus Wilson.

Kaasplankje plus bokbiertje

Mijn vriend Marco haalt zijn schouders op als ik vertel dat ik zo goed en fijn alleen kan zijn en dat ik me aan de andere kant vaak wil wegtoveren als ik alleen ben. Hij woont al jaren alleen. “Negentig procent van de tijd vind ik het prima”, laat hij weten. “Ik vind het echt heel fijn dat ik mijn tijd zelf kan indelen, kan eten wanneer ik wil en naar bed kan gaan wanneer ik daar zin in heb.” En dan is hij ook nog eens goed in het verwennen van zichzelf. “Op vrijdagavond maak ik een kaasplankje met een lekker Serrano hammetje en schenk mezelf een speciaal bokbiertje in. Ik zou heel ongelukkig worden als ik naar bed ging met de gedachte: nou, dat was het weer, ik heb een watertje gedronken en verder niks.”
Ook dit motiveert me. Je kunt treuren als je alleen bent, maar je kunt er ook een feestje van proberen te maken. Dat is ook een vorm van houden van jezelf. En zo kent mijn zoektocht aanknopingspunten. Bewust de stilte opzoeken en gevoelens toelaten. Het is de uitdaging waard. Niet weglopen. En mezelf af en toe verwennen. Omdat ik het eenvoudigweg waard ben. En als het me toch allemaal aanvliegt, is er altijd de fiets … Want buiten, daar is de vrijheid. Altijd.

Tekst Thomas Braun