Dankbaar zijn, is dat te leren?

Dankbaar zijn maakt je gelukkiger. Maar niet iedereen heeft er aanleg voor. Wat dan? Kun je het leren?

 

Dankbaarheid: er wordt de laatste jaren veel onderzoek naar gedaan. De resultaten zijn opvallend eensluidend en zonder uitzondering positief: wie dankbaar is, is gelukkiger en gezonder. Dankbare mensen blijken beter om te kunnen gaan met stress, raken niet verbitterd, hebben meer waardering voor anderen, maken makkelijker contact en hebben duidelijk meer zelfvertrouwen. Ze genieten meer van het leven en zijn gelijkmoediger.

Maar toch, maakt dankbaarheid gelukkiger of hebben gelukkige mensen meer reden om dankbaar te zijn, vraag ik me af. Voor de Benedictijner monnik en geleerde David Steindl-Rast, bekend van zijn TED-speeches, is het antwoord zonneklaar. “Kijk eens naar al die mensen die alles bezitten wat ze nodig hebben om gelukkig te zijn, maar het niet zijn. Dat is vaak omdat ze steeds weer iets anders of steeds meer willen. En kennen we niet allemaal mensen die de ene tegenslag na de andere moeten verwerken en er toch in slagen om te waarderen wat ze hebben? Je bent niet dankbaar omdat je gelukkig bent, maar je wordt gelukkiger als je dankbaar bent!”

Geldt dat voor iedereen? Een ontdekking die terugkomt uit al het onderzoek, is dat dankbaarheid voor een deel in je persoonlijkheid zit. Daar kun je dus in eerste instantie niet zoveel aan doen. De ene persoon is goedgeluimd, ziet van alles de zonzijde, staat dankbaar op en gaat dankbaar weer naar bed. En een ander loopt voortdurend te zuchten over alles wat niet goed gaat en beter moet, gaat gebukt onder de druk van zijn omgeving en ‘heeft een heel zwaar leven, moeilijk, moeilijk, moeilijk …’

Kun je dankbaarheid leren, als je het niet van nature hebt? Ja, bevestigt wetenschappelijk onderzoek uit de hele wereld.  Sterker nog, je kunt ervoor kiezen om dankbaar in het leven  te staan. En dat kun je oefenen. Mijn moeder leerde het me al jong. Als kind moest ik altijd ‘dank u wel’ zeggen als ik van mijn oma weer eens een door haar gebreide korte broek kreeg voor mijn verjaardag. En ik merkte dat het mijn oma vriendelijk stemde. Dankbaarheid roept dankbaarheid op. Volgens de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter focussen we tegenwoordig veel te veel op gelukkig zijn – en dan niet gewoon, maar fantastisch gelukkig. Alles moet maar leuk, leuk, leuk zijn. De sociale media versterken dat beeld, daar jagen we elkaar op. We gaan van party time naar party time en posten vol trots de mooiste foto’s van onze verre reizen. Kunnen we nog accepteren dat verdriet en tegenslag ook bij het leven horen? En dat we juist geluk kunnen vinden door dankbaar te zijn voor het gewone; in het moment van nu?

 

Goed, dankbaarheid is dus belangrijk. Hoe kan ik het oefenen?

1: Tel je zegeningen

De Amerikaanse psycholoog Martin Seligman onderzocht zijn hele leven wat gelukkige mensen onderscheidt van de rest van de mensen. Hij testte meer dan honderdtwintig methodes die ertoe zouden leiden dat je je gelukkig voelt. De meeste daarvan, meent hij, zijn nutteloos, zoals elke dag in de spiegel tegen jezelf zeggen: “Wat ben je toch een aardig mens.” Eén methode steekt er met kop en schouders bovenuit: het tellen van je zegeningen. Schrijf maar eens op wat je allemaal hebt, en wíe je allemaal hebt. Wat je allemaal kunt, en wat je nog allemaal kunt doen voor jezelf, voor anderen. Juist voor anderen. Binnen zes weken ben je significant gelukkiger, aldus Seligman. Het werkt, heb ik zelf ervaren. Een paar jaar geleden werd ik getroffen door een polyneuropathie, een zenuwaandoening die ertoe leidde dat ik nauwelijks nog kracht had in mijn benen. Het was een periode vol pijn, onmacht en onzekerheid. Maar ik herinner me vooral dat ik alleen maar bezig was met wat ik niet meer kon en wellicht nooit meer zou kunnen. Tot ik op een dag besloot Seligmans raad op te volgen. Ik ging zitten met een schriftje en een potlood om op te schrijven wat ik nog allemaal wél kon. Na een half uurtje, en vele bladzijden later, legde ik mijn pen neer, en ik wist dat ik nog veel langer zou kunnen doorgaan. Ik voelde me alsof ik uit een kwade droom was wakker geschud, opluchting en dankbaarheid stroomden door mijn bloed. Een gevoel dat sindsdien niet meer is weggegaan.

2: spreek je dankbaarheid uit

Je dankbaarheid voor je houden is net zoiets als een cadeau niet uitpakken. Amerikaans onderzoek laat zien dat partners zich veel beter voelen over zichzelf en hun relatie als ze elkaar regelmatig bedanken. Dan voel je je namelijk gezien en gewaardeerd. Je dankbaarheid uitspreken straalt af op jezelf en op de ander. Het maakt je bewust van wat belangrijk voor je is, van het vele dat je van anderen krijgt, van het goede in je leven. Ik vertel de krantenjongen die elke morgen om half zes, door weer en wind, mijn krant in de brievenbus doet, hoe blij ik met hem ben. En ik zeg het tegen de dame van de servicedesk die geduldig naar me blijft luisteren tot ik uit de brand geholpen ben. “Nou nou,” zegt ze, “ik ga er helemaal van stralen!” En eerlijk gezegd, ik ook. Een heel krachtige oefening die iemand me eens aanreikte, is een dankbaarheidsbriefje schrijven voor iemand die iets voor je heeft gedaan of veel voor je betekent, maar die je daar nog nooit voor hebt bedankt. Een vriend of vriendin, je zus, een docent op school, een collega of de chauffeur die jou altijd helpt met instappen. Een kort briefje is genoeg. En vervolgens lees je die brief voor aan die persoon. De overgrote meerderheid van de dapperen die dat doen, krijgt meteen een groot geluksgevoel, een boost die minstens een maand aanhoudt. En de ontvanger ook.

3: verwonder je

Ik sta soms bewust stil om me te verwonderen. Over ons huis, met dat heerlijke bed (precies het goede voor mij), over de open haard en de hond die zich tevreden op zijn rug draait. Over mijn vrijheid om te denken en te zeggen wat ik wil. Over het heldere water dat stroomt uit onze kraan, het licht dat het nagenoeg altijd doet, de huisarts naar wie ik toe kan (en de verzekering die het betaalt), de fysiotherapeut die me wekelijks kraakt. Er is zoveel wat ik vaak gewoon vind, maar eigenlijk alle reden geeft om dankbaar voor te zijn. Als ik er oog voor heb verwonder ik me over de spreeuwenwolken die over de velden gaan, de vloed die weer opkomt aan zee, en de magische, verwachtingsvolle blik in de ogen van mijn schoondochter die voor het eerst zwanger is. Dankbaar zijn, juist voor al die kleine en vanzelfsprekende, schijnbaar onbeduidende dingen, waarvan de waarde in één klap duidelijk wordt als ze er opeens niet meer zijn, doet mijn gevoel van welbevinden groeien en verlicht en verlucht mijn kijk op het leven.

Dankbaarheid raakt nooit op, dat is het mooiste van alles. Integendeel, schrijven hoogleraar geestelijke gezondheidsbevordering Ernst Bohlmeijer en psycholoog Monique Hulsbergen. Door dankbaar te zijn “slaan we een put in een bron die in potentie oneindig aanwezig is. En het wonderbaarlijke is dat wat we aanboren met  dankbaarheid, zich snel vermenigvuldigt.” Alle reden dus om voor dankbaarheid te kiezen.

Dit is een artikel uit VANDAAG magazine. 
Meer lezen over zingeving en levenskunst? Neem een abonnement.
Slechts € 12,50 / 4 nummers!  

Tekst: Rob Groen