Net zo bevlogen als depressief

Tekst: Pam van der Veen

Fotografie: Annelien Nijland

Zo lang ze zich kan herinneren, kampt Aafke Romeijn (36) al met angst en depressie. Haar muziek, haar schrijverschap, haar gezin en een strak dagritme zijn van levensbelang. “Hoe suïcidaal ik ook ben, als je mij op een podium zet, is het even weg.”.

“Als het koud en nat is, begint mijn hele humeur in te kakken. Alles in mijn lichaam schreeuwt: ‘Nee, niet naar buiten!’ Ik word heel slecht wakker en wil onder een deken zitten kniezen, maar dat is precies waar ik tegen moet vechten. Ik moet juist de deur uit, neus in de wind, bewegen. Dus praat ik mezelf erdoorheen: kom op, je gaat nu opstaan, aankleden, koffiedrinken. Gelukkig heb ik een dochter van 7 die naar school moet, dus dan zit er gewoon niks anders op.”

Over de rand

Wat voor veel mensen lastig is – ’s ochtends vroeg je bed uitkomen – kan voor schrijver/muzikant Aafke Romeijn een onneembare vesting zijn. Niet omdat ze lui is, maar omdat ze lijdt aan depressies. Triggers liggen altijd op de loer, in de vorm van zakelijke tegenslag, persoonlijk verlies, een te volle agenda of, zoals gezegd: het weer. “Meestal is het een combinatie die me over de rand kiepert”, zegt ze. “De laatste keer gebeurde dat in 2019. Ik kwam in een depressie die een jaar duurde.”

‘Ik had altijd wel een angst waarop ik me compleet fixeerde’

Onbedwingbare angsten

Je hebt een talent voor het verkeerde, zegt haar vader altijd. Een talent voor paniek. Een psychische aandoening heeft dan ook altijd als het zwaard van Damocles boven haar hoofd gehangen. “Alles komt voor in mijn familie”, zegt Romeijn. “Bipolariteit, schizofrenie, borderline, psychose, whatever.” Al sinds haar zesde kampt ze met angst en depressie. Had ze haar knuffelkonijn op school laten liggen, dan hielden de zorgen over het beestje, zielsalleen in het donkere gebouw, haar de hele nacht wakker. “Ik had altijd wel een angst waarop ik me compleet fixeerde. Dat het huis in brand zou vliegen als ik sliep, dat mijn ouders zouden doodgaan, dat er zure regen was. En hoe kon ik nou gaan slapen terwijl er ergens in de wereld op walvissen werd gejaagd?! Er waren periodes waarin ik om 2 uur ’s nachts nog liep te spoken, tot het onhoudbaar werd. Om die cirkel te doorbreken gaven mijn ouders me af en toe slaapmedicatie.”

Onvoorspelbaar proces

Inmiddels, dertig jaar en vele depressies verder, weet ze hoe grillig haar ziekte is. “Tot nu toe ben ik elke vijf jaar een jaar uit de running geweest en de kans dat het nog eens gebeurt, is honderd procent. Maar hoe het proces zelf verloopt, is onvoorspelbaar. Er zijn dagen dat ik me heel kut voel, maar wel op de bank tv kan kijken en daar wat afleiding uit haal. Er zijn goeie dagen, waarop ik voel: er gaat een einde aan komen. En er zijn dagen waarop je me niet alleen kunt laten, ik in blinde paniek door het huis ren en alleen maar bezig ben met niet van het balkon te springen. Dan zit ik huilend te hyperventileren op de rand van het bed, loop ik te ijsberen, in cirkels tegen mezelf te praten en moet ik de crisisdienst bellen. Ik ben misselijk, ga zweten en overgeven, krijg diarree. De enige escape die ik dan nog heb, zijn kalmeringspillen. Die leggen mijn hoofd en mijn lichaam stil, waardoor ik kan slapen, in de hoop dat ik iets rustiger wakker word.”

‘‘Met een depressie valt geen discussie te voeren, die is niet voor rede vatbaar’

Vastlopen in doemdenken

Maar ook op de ‘betere’ dagen vecht ze tijdens haar depressies tegen het monster achter de deur, vertelt ze. Een monster dat bestaat uit een vicieuze cirkel van negatieve gedachten, over de wereld in het algemeen en zichzelf in het bijzonder. “Op die dagen doet elk aspect in mijn leven zeer”, legt Aafke uit. “Ik zie alleen maar waarin ik mislukt ben en hoe ik andere mensen kwaad berokken. Dat ik mijn partner de beste jaren van zijn leven heb ontnomen, dat mijn ouders zich altijd zorgen over mij moeten maken en dat ik – faal der falen – mijn dochter een trauma bezorg. Ik kan niets meer in perspectief zien.”

Voor wie ze zich dan ook schaamt, zijn haar volgers op sociale media. Aafke heeft een boek geschreven over depressie (Ga gewoon wat leuks doen, 2022) en deelt haar persoonlijke ervaringen op Instagram. “Mensen putten daar hoop uit, omdat ik er altijd weer bovenop kom. Maar wat als ik er dit keer níét bovenop kom? Dan ben ik juist een extra nagel aan hun doodskist! En zo gaat al mijn energie naar het doemdenken, een zwart gat van destructieve gedachten waarin ik verdwijn. Mezelf vertellen dat het niet klopt wat ik denk, werkt niet. Met een depressie valt geen discussie te voeren, die is niet voor rede vatbaar.”

Op het podium staan helpt

Wat wel helpt, is afleiding. Wandelen. Naar de sportschool. Een gesprek met iemand voeren. De vaatwasser uitruimen en dat als overwinning vieren. Even uit de ‘angstgroef’ om te ervaren dat haar hoofd ook op een ándere manier kan functioneren. En wat opvallend genoeg ook nog lukt, is op het podium staan. Ze heeft nog nooit een show afgezegd.

“Hoe suïcidaal ik ook ben, als je mij op een podium zet, ben ik gewoon bezig met het publiek”, zegt ze. “Dan is het even weg. Zo’n optreden kost me al mijn energie, maar het is wel helpend, want ik sta er toch maar mooi. Waarom dat een van de laatste dingen is die dan nog gewoon lukken, kan ik niet uitleggen. Het is een soort oergevoel: knop om en gaan. Ik wil mijn publiek er ook niet mee lastigvallen; die mensen hebben allemaal een kaartje gekocht. Het is al erg genoeg dat ik mijn naasten ermee opzadel. Zoals mijn partner Bram, die op de slechtste dagen ook mijn bewaker is.”

Helemaal klaar mee

Met Bram leeft en werkt ze al tien jaar samen. Hij accepteert haar depressies als deel van hun relatie, ondanks de periodes waarin hij de zorg voor zijn vrouw én dochter op zijn bord krijgt. Aafke: “Gelijkwaardig is het nooit, want je kunt het niet compenseren. Als de depressie voorbij is, kun je niet zeggen: nu gaan we de rollen eens omdraaien. Maar we blijven er altijd samen over praten, hij heeft de ruimte om ook zijn frustratie te uiten. Als hij soms zegt dat hij er helemaal klaar mee is, dan is dat ook oké. Na tien jaar heb ik het vertrouwen dat hij niet weggaat. Bovendien: tussen de vijfjaarlijkse depressies in gaat het meestal wél goed met me. Dan proberen we de balans weer enigszins te herstellen.”

Open zijn over je depressies

In het diepe dal van een geestelijke crisis voert schaamte de boventoon, weet ze. Uit onderzoek blijkt dat psychische klachten als angst en depressie sinds 2020 wereldwijd met een kwart zijn toegenomen, vooral onder jongeren en vrouwen, maar toch wordt er nog te weinig over gepraat. Aafke wil het taboe doorbreken door er juist open over te zijn, in haar boek, haar gedichten, haar songteksten en op sociale media. Óók als het slecht gaat, post ze updates op Instagram. Over de zoektocht naar de juiste hulpverlener. Over de bijwerkingen van medicatie: van hevig zweten tot geen zin meer in seks. Over de wanhoop waaraan ze soms ten prooi valt. Maar hoe eerlijk haar posts ook zijn, er zit toch een zekere strategie achter. “Ik wil nooit een betere versie van mezelf tonen, maar hou wel de controle over hoe ik het verhaal vertel. Als je een foto ziet verschijnen van mijn ongedouchte, betraande hoofd, heb ik die al drie dagen eerder gemaakt en later besloten dat ik ‘m ga delen. En hoewel het een heel eigen genre is op YouTube, zal ik nooit een filmpje plaatsen waarin ik een paniekaanval heb. Mezelf laten zien als ik zit te hyperventileren, voelt alsof ik in mijn nakie op straat ben geflikkerd. Dat is ook voor andere mensen niet helpend.”

‘‘Mensen herkennen zich in mijn verhaal, en dat maakt hen – en mij – minder alleen’

Openheid helpt

Over wat haar openheid haar heeft opgeleverd, kan ze eerlijk zijn. “Ik heb een niche gevonden waarin nog niet zoveel mensen zich bewegen en als ik het cynisch bekijk, is dat gewoon een verdienmodel geworden. Ik krijg media-aandacht en de boekverkoop stijgt. Maar ik merk ook dat ik anderen help, door woorden te geven aan dat waar zij zelf geen taal voor kunnen vinden. Mensen herkennen zich in mijn verhaal, en dat maakt hen – en mij – minder alleen. Door het er veel over te hebben, leer ik bovendien de paniek in de ogen te kijken zonder bang te worden. Het wordt steeds meer onderdeel van mijn verhaal en van wie ik ben.”

Zoeken naar de flow

Dat biedt haar houvast, net als het schrijven van romans en liedjes. Als het even kan, is ze daar zoveel mogelijk mee bezig. Ze is net zo bevlogen als dat ze depressief is, zegt ze. “In slechte tijden domineert de totale nutteloosheid, niets heeft ook maar enige zin. Maar als ik me goed voel, krijg ik weer plezier in het leven. Daar komt mijn werk uit voort, het idee dat het tóch zin heeft. Niet dat wat ik maak er ook per se moet zijn in de wereld, voor mij tien anderen, maar ik gun ik mezelf die illusie.”

Dat die illusie haar concreet succes brengt, is fijn, maar het gaat haar vooral om het maakproces. Als niemand haar werk zou beluisteren of lezen, zou ze het ook maken, denkt ze. “De flow, dat is waar ik naar op zoek ben. Als er een tekst of liedje uit mijn pen komt dat nog beter is dan wat ik van tevoren had bedacht. En als ik tijdens een optreden een zaal kan meenemen in die flow, voelt dat helemaal euforisch. Die ervaring is zo krachtig, dat ik elke keer blijf terugkomen.”

Fijne sleur

Het gaat nu alweer drie jaar goed met haar. Mede dankzij een strak medicatieschema en een streng regime van eten, slapen, sporten, wandelen, fietsen, na 19:00 uur niet meer werken, voldoende rust, nooit drugs en zelden alcohol. “Eentonig? Absoluut. Vooral het uitgaan kon ik moeilijk loslaten. Het was toch een beetje alsof ik als jonge twintiger in één stap naar boomer ging. Maar niet depressief zijn is de fijnste sleur die er is. Me ervan bewust zijn dat ik me lekker voel, dat een dag een mooie dag is en daar intens van genieten – daar teken ik elke keer met mijn volle verstand voor.”

---

Aafke Romeijn (1986) is een multitalent uit Utrecht. Ze bracht o.a. de electropop-albums Godzilla uit, schreef de dichtbundel Leegstand, de romans Concept M en 7B (waarvoor de filmrechten dit jaar verkocht zijn) en het boek over depressie Ga gewoon wat leuks doen. Ook schrijft ze opiniërende stukken en houdt ze zich bezig met auteursrecht voor Buma/Stemra. Momenteel werkt ze aan een nieuwe roman.