Niet alle vriendschappen overleven een verhuizing

Tekst: Otje van der Lelij
Beelden: iStock

Een verhuizing zet niet alleen je spullen in beweging, maar ook vriendschappen. Sommige vriendschappen passen zich moeiteloos aan de nieuwe situatie aan, terwijl andere langzaam uitdoven. Journalist Otje van der Lelij kwam hierachter toen ze de randstad verruilde voor Drenthe.

Vriendschap is altijd heel belangrijk voor me geweest. Ik ben goed geworteld wat betreft vriendschappen. Mijn beste vriend leerde ik kennen op de peuterspeelzaal en sinds de middelbare school zijn we heel hecht. Hij was mijn veilige basis van waaruit ik de wereld en mezelf als puber ontdekte, met veel speelsheid en avontuur. We verhuisden na elkaar naar Amsterdam en zitten samen in verschillende vriendengroepen. Ik heb ook nog een flink aantal individuele vriendschappen met oud-collega’s, studievrienden en oud-dorpsgenoten. Toen ik in de zomer van 2024 ging verhuizen naar een droomboerderij met bed & breakfast in Dwingeloo (Drenthe), vond ik dat het moeilijkste. Iedereen met wie ik bevriend ben, zou ik achterlaten in de randstad. Wat voor invloed zou dat hebben op mij en op mijn vriendschappen?

Ringen om je heen

Een duik in de vriendschapsliteratuur leert me dat het menselijk brein in staat is om zo’n 150 sociale relaties aan te gaan. Niet al die relaties zijn even intens, aldus de Britse antropoloog en psycholoog Robin Dunbar. Je kunt sociale relaties zien als ringen om iemand heen. In de binnenste ring zitten vaak je partner en je beste vriend(in), gevolgd door vijf hechte vrienden (inclusief familie) in de tweede ring, daarna 15 goede vrienden, dan 50 stabiele sociale contacten en in de buitenste ring al je kennissen. Dat lijkt veel, maar er zitten ook collega’s, familieleden en buurtgenoten tussen. Hoe groter de ring, hoe minder de intensiteit en kwaliteit van het contact is. Binnen die ringen wordt flink gesnoeid. De omvang van het netwerk blijkt vaak stabiel, maar om de zeven jaar wordt ongeveer de helft van je vrienden vervangen.

De band kan niet stuk

Door de verhuizing zit ik nu op zo’n kantelpunt waarin er gesnoeid gaat worden. Mijn inner circle van intiemste vrienden vormt nog altijd een stevig fundament. Ik ga nog steeds maandelijks eten met mijn beste vriendin in Haarlem. Mijn jeugdvriend is ook altijd dichtbij, niet qua afstand maar wel in verbondenheid. We appen vaak en soms zien we elkaar. Ook onze Amsterdamse huisvriend blijft trouw onze kant op komen en blijft dan logeren, wat heel goed kan want we hebben nota bene een bed & breakfast. Over de binnenste vriendschapsringen maakte ik me nooit zorgen. Ik heb zoveel meegemaakt met deze mensen dat de band eigenlijk niet meer stuk kan. De verbondenheid overstijgt tijd en plaats. Sowieso vind ik afstand in Nederland overrated: anderhalf uur treinen en ik ben in Amsterdam. Dat is vergelijkbaar met een dagelijkse reis binnen een grote stad zoals Londen.

Een verhuizing werkt als een vergrootglas: het accentueert wie de moeite waard is om te blijven en wie langzaam vervaagt

Sociale contacten op een weegschaal leggen

Ik merk wel grote verschillen in de buitenste ringen van mijn sociale contacten: De moeders die ik dagelijks op het schoolplein zag. De mensen in mijn oude straat met wie ik vaak een praatje maakte. Deze mensen, die ik vaker zag dan mijn beste vrienden, waren vaste bakens in mijn dagelijkse routines. Dat is nu weggevallen. Met sommige heb ik nog appcontact en we zoeken elkaar incidenteel op, maar dat is het ook. Afstand is voor de buitenste ringen blijkbaar wel een drempel. En dat vind ik jammer, ik mis deze mensen. Dit wordt versterkt doordat ik deze contacten in mijn nieuwe buurt nog moet opbouwen. Ik merk dat ik in de buitenste ringen sociale contacten meer op een weegschaal leg. Sommige contacten blijken licht, bijna gewichtloos. Ik voel heel duidelijk: dit was prima voor toen, maar ik hoef deze mensen niet mee te nemen in mijn nieuwe leven. Bij andere contacten heb ik een knagend gevoel dat ik ze niet kwijt wil. Ze zijn belangrijker voor me dan ik altijd dacht. In die zin werkt een verhuizing als een vergrootglas: het accentueert wie de moeite waard is om te blijven en wie langzaam vervaagt.

Durf los te laten

Ik leg mijn gedachten voor aan psycholoog Gijs Jansen. Hij reageert begripvol. Volgens hem is het heel normaal dat vriendschappen veranderen na een verhuizing. “Als je elkaar niet meer in je dagelijkse routines ziet en spreekt, dan moet je extra hard je best doen om de ontstane kloof te overbruggen. Als iemand écht belangrijk voor je is, doe dan moeite”, adviseert hij. “Maak samen een plan om elkaar te blijven zien. Als dat niet werkt, durf een vriendschap dan los te laten. Dat is verdrietig, maar het biedt ook kansen: uit je nieuwe levenssituatie kunnen weer nieuwe vriendschappen opbloeien.”

Slapende vulkanen

Loslaten wordt makkelijker wanneer je vriendschappen vergelijkt met vulkanen. Een metafoor die Elizabeth Day gebruikt in haar boek Friendaholic. ‘Sommige vulkanen zijn actief en spuwen elke dag lava; daarnaast heb je slapende vulkanen die niet meer actief zijn, maar wel het landschap eromheen voorgoed hebben veranderd.’ Zo kan ik naar de mensen kijken die ik heb losgelaten. Deze vrienden zijn een deel van mijn geschiedenis. Ze hebben allemaal iets bijgedragen aan de persoon die ik nu ben. Ik heb dierbare herinneringen aan ze, ook al doen ze me in het heden niet veel meer.

Alsof ik balanceer tussen twee werelden: het vertrouwde dat langzaam vervaagt en het onbekende dat zich nog moet ontvouwen

De deur openzetten

Toch blijft het een emotionele verschuiving, het afscheid nemen van kennissen en tegelijkertijd de deur op een kier zetten voor nieuwe mensen. Het voelt alsof ik moet balanceren tussen twee werelden: het vertrouwde dat langzaam vervaagt en het onbekende dat zich nog moet ontvouwen. Ik vind het wel belangrijk om in mijn nieuwe omgeving die deur echt open te zetten en ruimte te maken voor vriendschappen. Want hoe vertrouwd en waardevol mijn netwerk van oervrienden ook is, het heeft nogal wat voordelen om ook mensen en vrienden in je nabije omgeving te hebben. Vriendschap heeft een positief effect op je gezondheid en geluksgevoel. Ook goed contact met je buurtgenoten zou onze gezondheid ten goede komen, blijkt uit onderzoek van socioloog Sigrid Mohnen. Hoe socialer de buurt, hoe gezonder mensen zich voelen. Omgekeerd vergroot eenzaamheid het risico op depressie en allerlei lichamelijke aandoeningen, en staat het wat betreft levensverwachting gelijk aan het roken van 15 sigaretten per dag.

Initiatief nemen

De wetenschappelijke inzichten kan ik me moeiteloos voorstellen, maar ik heb ze niet nodig om overtuigd te zijn. Ik weet hoe goed het voelt om iemand naast je te hebben bij wie je helemaal jezelf kunt zijn, die je fouten niet groter maakt en je overwinning groots viert. Maar hoe vind je zulke mensen in je nieuwe omgeving? Volgens psycholoog Marisa Franco moeten we allereerst het idee laten varen dat vriendschap moeiteloos ontstaat. ‘Mensen die vrienden maken als toevalstreffer zagen, waren vijf jaar later eenzamer, dan mensen die geloofden dat het inspanning vergde. Je zult initiatief moeten nemen. In plaats van te wachten tot anderen jou hun vriendschapswereld binnentrekken, moet je dat zelf gaan doen', schrijft Franco in Volwassen vriendschap. Onzekerheid kan je daarbij flink in de weg zitten. ‘The paradox of people’ noemt Franco het: we snakken naar verbondenheid, maar zijn tegelijk bang voor afwijzing. In plaats van je af te vragen: Waarom komt niemand naar mij toe? Waarom nodigt niemand mij uit? Moet je het omdraaien: Stap ik wel op mensen af? Nodig ik wel mensen uit? Wat daarbij helpt, is beseffen dat we stelselmatig onderschatten hoe aardig mensen ons vinden. De liking gap heet dat in de psychologie. ‘Ga er gewoon van uit dat anderen je aardig vinden.’ Dat werkt als een selffulfilling prophecy: als je aanneemt dat anderen je mogen, ga je je optimistischer en meer ontspannen gedragen, waardoor contact leggen soepeler verloopt.

We onderschatten stelselmatig hoe aardig mensen ons vinden

Dit ga ik meenemen. Ik zet de deur open. Want wie weet, misschien ontstaat er wel iets dat over jaren net zo vertrouwd voelt als de oude banden. Een nieuw begin vraagt om actie – de uitnodiging voor een borrel met het buurtschap moet ik maar snel versturen.