Verdriet is het risico van liefde

Hoe leef je met verlies? Het ongekunstelde antwoord van Henk Schut, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Utrecht, en gespecialiseerd in verliesverwerking: “Volg altijd je eigen pad.”  

De dood van een geliefde, een ouder, een kind, het enorme verdriet dat daarbij loskomt, hoe ga je daarmee om? Henk Schut geeft direct een inzicht om over na te denken: “Bijt je erdoorheen. Zo’n intens verlies verwerken is keihard werken. Je zit vol emoties en tegelijkertijd moet je je wereld herstellen. In die nieuwe wereld zonder die geliefde moet je voor je kinderen zorgen, weer naar je werk gaan … Dat is hard werken!” Hij ontkracht de mythe dat rouw in de vijf fases verloopt van ‘ontkenning-woede-onderhandelen-verdriet-aanvaarding’. “Een kwalijke mythe, want mensen die het gevoel hebben tijdens het rouwen niet aan die fases te zijn toegekomen, gaan vaak twijfelen aan zichzelf. Ons wetenschappelijk onderzoek heeft allang aangetoond dat er tientallen schakeringen zijn in rouw en dat ieder mens daarin het beste zijn eigen pad volgt.” 

Geef je leven weer een kans 
Verwerk het verlies zoals het jou past. Ben je een emotioneel mens? Dan zul je helemaal in het verdriet opgaan. Ben je wat meer beheerst, dan ga je het misschien soms bewust even uit de weg. Henk Schut heeft meer conclusies uit zijn onderzoeken. Ga niet uit angst dingen uit de weg en voorkom dat je je blijft wentelen in je verdriet. “Je komt niet verder als venijnige gedachten in je hoofd blijven malen zoals: Als ik niet meer rouw, ben ik ontrouw aan mijn vrouw. Natuurlijk schrik je de eerste keer als je na een verlies van een geliefde jezelf ineens hoort schaterlachen op een feest. Dan voel je je schuldig. Dat is normaal. Maar laat het gebeuren. Geef je leven gaandeweg weer een kans!”  

Neem initiatieven 
Een clusterbom. Zo noemt Schut het overlijden van een partner. Je verliest je vriend, je toekomst, seks, contacten met de schoonfamilie, inkomen … De klap spat alle kanten uit. Zijn advies: blijf niet in de slachtofferrol zitten, maar neem zelf initiatieven. Bel vrienden als je ze nodig hebt. Zeg gewoon: ‘Ik mis je!’ “Je moet het verlies zelf verwerken, maar je hoeft het niet alleen te doen. Zoek hulp van mensen die dichtbij staan.”  

Verdriet dient een doel 
Een prachtige, filosofische opmerking van Schut maakt de diepte van verlies in ons kristalhelder. “Verdriet nadat een geliefde is overleden, dient een doel. Je betaalt losgeld voor liefde. Je ontkomt er niet aan, dat is het risico van liefde. Het is pijnlijk, maar ook heel mooi en betekenisvol. Het geeft aan hoe belangrijk iemand voor je is geweest.”  

Ben er gewoon 
Hoe kun je als vriend, buur, familie iemand met verdriet het beste helpen? “Zorg dat je er bent. Stel je open voor de ander, vraag je af waar iemand werkelijk behoefte aan heeft. Stel geen vragen om eigenlijk zelf iets te willen vertellen. Banale clichés, zoals ‘je bent jong, je kunt nog kinderen krijgen’, helpen niet als iemand een kind heeft verloren. Een kind is niet inwisselbaar. Ben er gewoon. Je kunt wel voorzichtig reflecteren. Vraag eens waarom iemand zich nu voelt zoals hij of zij zich voelt. En vergeet daadwerkelijke hulp niet. Vang de kinderen een keer op als je ziet dat je vriendin het even niet trekt. Dan help je echt!”  

Hoe werkt verlies precies 
Zijn onderzoeken zijn kleine stukjes in de grote legpuzzel ‘verliesverwerking’. “Ik houd van het wetenschappelijke proces van vragen stellen, antwoorden krijgen en daardoor nog meer vragen tegenkomen. Zoals: hoe werkt verlies precies in de hersenen en wat doet verlies precies met mensen in hun sociale leven? Ik was twaalf jaar toen het zoontje van mijn zus werd overreden door een vrachtauto en overleed. Toen we bij hen thuis waren, reageerde mijn zus heel emotioneel, terwijl haar man juist doodstil was. Ik snapte daar niets van. Die verschillende reacties fascineerden mij. Toen ik psychologie ging studeren, werd rouw al snel mijn specialisatie. Met mijn wetenschappelijk onderzoek kijk ik eigenlijk naar liefde in de achteruitkijkspiegel. Rouw is verlate liefde tussen mensen.” 

Henk Schut is universitair hoofddocent Klinische Psychologie aan de Universiteit Utrecht. Hij doet onderzoek naar verliesverwerking en effecten van rouwtherapie. 

Dit is een artikel uit VANDAAG magazine.
Meer lezen over zingeving en levenskunst?  Neem een abonnement.
Slechts € 12,50 / 4 nummers. 

Tekst: Peter Bierhaus