‘Zolang er iets te ontdekken valt, ben ik gelukkig'

 

Nieuwsgierige mensen zijn gelukkiger en leven langer. Maar door je neus overal in te steken, kun je hem ook flink stoten. Diederik Wieman onderzocht de eigenschap en de rol ervan in zijn leven.

Het is eigenlijk een gek woord, nieuwsgierig. Totdat je eens uitpluist waar het vandaan komt. Het gaat vooral om het tweede deel van de samenstelling: gierig. Dat woord heeft in nieuwsgierig een betekenis die we tegenwoordig niet meer gebruiken, namelijk, begerig zijn naar, of verlangend naar. Je bent begerig naar nieuws, je wilt dingen weten.

Kinderen zijn mateloos nieuwsgierig

Kinderen zijn er toppers in. Voor hen is immers alles nieuw. Ze vallen van de ene verwondering in de andere. Zelf zat ik als klein kind bijna altijd op het aanrecht wanneer mijn moeder aan het koken was. Hoe dat kwam, weet ik niet meer. Misschien om te voorkomen dat ik elders in huis de boel zou afbreken. Of omdat ze het gezellig vond. Ik was vooral mateloos geïnteresseerd in wat ze allemaal aan het doen was. Vroeg honderduit naar het hoe en waarom. Ik zag de traditionele avg-maaltijden (aardappelen-vlees-groente) tot stand komen (en een keer per week macaroni met blokjes ham), maar ook de lekkerste taarten, boterkoek en dikke speculaas. Die nieuwsgierigheid naar alles wat met eten te maken heeft, is nooit meer weggegaan. Nog steeds is er altijd iets te vragen, te leren en ontwikkel ik mij dus. Ik merk dat ik daar plezier in heb, dat het mij voldoening geeft. Dat doet

Niet per definitie positief

Ik herinner me uit diezelfde tijd echter ook dat nieuwsgierigheid lang niet altijd gewenst was of werd gewaardeerd. Als kind wilde ik overal met mijn neus vooraan staan, naar de deur vliegen als er gebeld werd, mij bemoeien met grotemensengesprekken en dingen ondernemen die misschien niet verstandig waren. “Wees toch niet zo nieuwsgierig” hoorde ik dan. En als ik weer eens de waarom-vraag stelde, hoorde ik vaak: “Gewoon omdat het zo is.” Ook uitdrukkingen als ‘nieuwsgierig aagje’ en ‘iemand het hemd van het lijf vragen’ zijn niet per definitie positief. En mensen die het naadje van de kous willen weten, gelden als opdringerig, lastig of bemoeizuchtig. Er is dus blijkbaar ook een grens tot waar nieuwsgierigheid sociaal acceptabel is. Nieuwsgierig zijn heeft ook risico’s. Je kunt flink je neus stoten wanneer het uitmondt in sensatiezucht of een zoektocht naar spanning en kicks. Of wanneer je nieuwsgierigheid naar een onderwerp of activiteit ontaardt in een obsessieve passie die je sociaal functioneren belemmert. Gelukkig ben ik met koken die grens niet overgegaan …

Wat nieuwsgierigheid je brengt

Wie nieuwsgierig is naar nieuwsgierigheid stuit al snel op de Amerikaanse klinisch psycholoog Todd Kashdan. Hij deed er veel wetenschappelijk onderzoek naar en benadrukt in zijn boek Curiosity? vooral de positieve kant ervan. Zonder nieuwsgierigheid gaan we risico’s uit de weg, stoppen we met uitdagende klussen, gaan we geen nieuwe contacten aan en zijn we niet geïnteresseerd in nieuwe informatie. Kortom, zonder nieuwsgierigheid komen we niet vooruit. Kashdan heeft veel wetenschappelijk bewijs verzameld rondom nieuwsgierigheid. Zo heeft het invloed op je gezondheid: nieuwsgierige mensen leven langer en er zijn aanwijzingen dat het de ziekte van Alzheimer vertraagt. Het leidt tot grotere intelligentie en gaat vaak gepaard met een groter analytisch vermogen en probleemoplossende vaardigheden. Het levert ook meer en betere relaties op. Bovendien stelt hij dat nieuwsgierigheid weliswaar een aangeboren eigenschap is, maar ook een van de meest trainbare. Je kunt er dus beter in worden! Bijvoorbeeld door niet meer alles vanzelfsprekend te vinden. Jezelf open te stellen voor nieuwe dingen. Door bij de minste of geringste twijfel op onderzoek uit te gaan en door niet te snel ergens het etiket ‘saai’ op te plakken. En net als kleine kinderen: blijf eindeloos vragen stellen.

‘Zonder nieuwsgierigheid komen we niet vooruit’

Waar ligt de grens?

Drie vormen van nieuwsgierigheid onderscheidt prof. dr. Jaap Boon, hoogleraar Organisatiedynamiek en Leiderschap aan business school Esade in Barcelona. De nieuwsgierigheid naar anderen, naar de wereld om je heen en nieuwsgierigheid naar wie je bent. Laat ik maar eens beginnen met nieuwsgierigheid naar anderen. Laatst sprak ik iemand die binnen tien minuten tijd (en ongevraagd) wel heel veel wist te vertellen over mensen uit zijn straat. Als nieuwsgierigheid zich op deze wijze manifesteert, vind ik het een heel nare eigenschap. Ik vroeg me direct af waar dan die grens ligt. Ik denk dat wanneer je oprecht belangstelling voor iemand hebt, het prima is om die nieuwsgierigheid ook te bevredigen door vragen te stellen. Maar er is geen reden om de opgedane informatie weer met anderen te delen. Het wordt dan al snel roddelen.

 

Waar ligt de grens?

Drie vormen van nieuwsgierigheid onderscheidt prof. dr. Jaap Boon, hoogleraar Organisatiedynamiek en Leiderschap aan business school Esade in Barcelona. De nieuwsgierigheid naar anderen, naar de wereld om je heen en nieuwsgierigheid naar wie je bent. Laat ik maar eens beginnen met nieuwsgierigheid naar anderen. Laatst sprak ik iemand die binnen tien minuten tijd (en ongevraagd) wel heel veel wist te vertellen over mensen uit zijn straat. Als nieuwsgierigheid zich op deze wijze manifesteert, vind ik het een heel nare eigenschap. Ik vroeg me direct af waar dan die grens ligt. Ik denk dat wanneer je oprecht belangstelling voor iemand hebt, het prima is om die nieuwsgierigheid ook te bevredigen door vragen te stellen. Maar er is geen reden om de opgedane informatie weer met anderen te delen. Het wordt dan al snel roddelen.

‘Door telkens vragen aan mezelf te blijven stellen blijf ik creatief en in beweging’

Een nieuw paadje ontdekken

Nieuwsgierig naar de wereld om mij heen ben ik altijd al geweest. Letterlijk. Van jongs af aan doe ik niets liever dan op reis gaan. Mij onbekende plekken ontdekken. Op mijn zestiende met de bromfiets naar Italië, zwerven door Noord-Afrika, het Verre Oosten en de VS. Maar ook dichter bij huis. Zo ontdekte ik pas nog een paadje in ‘mijn eigen’ bos waar ik de afgelopen tien jaar blijkbaar aan voorbij was gelopen. Ik werd daar blij van. Maar ik ben ook uitermate nieuwsgierig naar wat er in de wereld gebeurt en die nieuwsgierigheid neemt toe naarmate ik ouder word. De geopolitieke ontwikkelingen, belangstelling voor andere culturen en vooral naar hoe we met de aarde omgaan. Onze nieuwsgierigheid heeft in het verleden altijd de grote problemen kunnen oplossen. Ik hoop dat dit ook voor de toekomst geldt.

Essentieel voor persoonlijke groei

Maar de meest wezenlijke vorm van nieuwsgierigheid is die naar jezelf en hoe je bent in relatie met anderen en de wereld om je heen. Die nieuwsgierigheid is essentieel voor persoonlijke groei en vernieuwing. Ook dat is een proces dat, bij mij althans, met de jaren rijpt. Door telkens vragen aan mijzelf te stellen kom ik tot inzichten en besluiten, blijf ik creatief en in beweging. Het verandert soms ook mijn kijk op vriendschappen, relaties en werk.

Het levert je dingen op die je nooit had kunnen bedenken

Een toestand van niet-weten. Zo wordt nieuwsgierigheid ook wel gedefinieerd, bijvoorbeeld door Kevin Weijers. Hij zegt: “Gun jezelf de ruimte om het af en toe niet te weten. Als je met die insteek een experiment ingaat, levert het je dingen op die je vooraf nooit had kunnen bedenken.”
Daarmee ligt niet-weten, nieuwsgierigheid aan de basis van leren en ontwikkelen. Ik vind dat een mooie gedachte. Weijers, die spreekt en schrijft over nieuwsgierigheid, formuleert het mooi: “Nieuwsgierigheid is de brandstof voor leren, voor experimenteren, voor ontwikkeling. Door nieuwsgierig te zijn en dus te erkennen dat je iets niet weet, sta je open om nieuwe dingen te ontdekken. Toegeven dat je iets niet weet, vinden we vaak lastig, voelt zwak of dom. Jammer, want het is juist slim. Het is de eerste stap naar meer weten.”

Van plekje op het aanrecht tot kok

Ik besef ook hoe essentieel nieuwsgierigheid is, hoe centraal het in mijn leven staat en waar het mij gebracht heeft. Het plekje als klein kind op het aanrecht en de nieuwsgierigheid naar alles wat met eten te maken heeft, bijvoorbeeld. Het bracht mij ertoe om in mijn vrije tijd een koksopleiding te volgen. Om te ontdekken hoe het is om professioneel voor mensen te koken, begon ik een thuisrestaurant en kook ik als chef bij mensen thuis.

Wildvreemden het hemd van het lijf vragen

Mijn nieuwsgierigheid naar mensen en de wereld om mij heen, maakte ook dat ik journalist werd. Ik mag voor mijn werk veel op pad en kan elke dag legitiem mijn neus in andermans zaken of privéleven steken. Wildvreemden het hemd van het lijf vragen. Het is een geaccepteerd verdienmodel, want zonder de juiste vragen te stellen komt er geen goed verhaal en geen brood op de plank. Natuurlijk hoop ik dat de ontdekkingsreis nooit eindigt. Dat ik nieuwsgierig blijf en mijn interesse in mensen en de wereld niet verlies. Want ik heb gemerkt dat ik gelukkig ben zolang er iets te ontdekken valt.

Blijvende voldoening en bevrediging

Een gedachte die daar mooi op aansluit is om in het leven niet geluk maar nieuwsgierigheid na te streven. Geluk werkt als suiker in je lichaam: het veroorzaakt een kort moment van euforie, maar wordt al snel gevolgd door een dip. Bovendien is geluk slechts een momentopname in een leven dat onvermijdelijk vol ups en downs zit. Daarom ben ik het met Todd Kashdan eens dat je beter nieuwsgierigheid kunt nastreven. Dat geeft namelijk wel blijvende voldoening en bevrediging. Het betekent dat je van de controlemodus moet overschakelen naar de onzekerheid van het niet-weten. Het leven wordt dan een permanente speurtocht vol onbekende verrassingen. Zowel positieve als negatieve.