‘Ik heb de milieubeweging wel op zijn kop gezet’

Acht jaar geleden berekende Babette Porcelijn hoe schadelijk de productie van onze spullen was voor de aarde. Het liet haar niet meer los. Het was het begin van haar onverbeterlijke strijd voor een veilige planeet.

Auteur en onderzoeker Babette Porcelijn (1973) studeerde industrieel ontwerpen aan de TU in Delft en werkte voor verschillende marketing- en communicatiebureaus. In 2016 startte ze de duurzaamheidsorganisatie Think Big Act Now (thinkbigactnow.org) en verscheen haar boek De verborgen impact. Ze woont met man en twee kinderen in Amsterdam. 

Van crises als de coronapandemie en oorlog in Oost-Europa zou de moed je in de schoenen zakken. Hebben we nog énige grip op de wereld om ons heen? Jazeker, zegt Babette Porcelijn. Ze schreef Het happy 2050 scenario. Alles wat je kunt doen voor een gelukkige wereld. En daar heeft de versleten kont van haar grijs-gemêleerde broek alles mee te maken. Net als de oude sokken die ze tweeëntwintig jaar geleden kocht voor een wandelvakantie in Italië. Babette draagt kledingstukken totdat ze op zijn. Zo belast ze de planeet minder. Want als we elkaar in 2050 een gelukkig nieuwjaar willen wensen, hebben we wel een veilige, dus gezonde leefomgeving nodig, redeneert ze.

Mobieltjes hebben de grootste impact

Zes jaar geleden publiceerde ze De verborgen impact, een boek over de negatieve invloed van ons consumeren. We letten vaak wel op energieverbruik en verpakkingen, maar 80 procent van de impact zien we niet, omdat een gewas dat we hier verkopen aan de andere kant van de wereld wordt verbouwd. Je woning kan energielabel A hebben, terwijl de productie van het isolatiemateriaal en beton of staal milieuvervuilend zijn. Ze maakte een impact-top-10 van de gemiddelde Nederlander met spullen. Je mobieltje staat onbetwist op nummer 1. Vlees eten en vliegen staan respectievelijk op nummer 4 en 5. “Ik heb de milieubeweging wel op zijn kop gezet. En het begrip duurzaamheid opgerekt. Tot die tijd ging het vooral over ledlampjes indraaien en elektrische auto's rijden.” Zo had ze als individu invloed op een massa andere individuen. Ze komt graag in het hol van de leeuw om meters te maken. Ze helpt Bol.com verduurzamen en zat onlangs bij de top van KLM om haar visie op vliegen te geven. “Terwijl ik ze die week net had aangeklaagd bij de reclamecodecommissie vanwege een zero-emissie-slogan.”

Geluk voor iedereen

Ze zoomt verder uit in haar nieuwe boek. Daarin blijkt de wereld één netwerk van afhankelijkheden. Dat vat ze samen in een gelukspoppetje. Het is een piramide met een veilige planeet als basis, en geluk voor iedereen aan de top: de ideale situatie. Welzijn en gelijke kansen zijn daarvoor cruciaal. Maar heb je die als je in Bangladesh in een kledingfabriek werkt, tegen een hongerloon en in een ongezonde omgeving?

'Het liefst zou ik iedere milieuschade voorkomen, maar dan functioneer ik niet meer'

En welke invloed heb je daar als burger op? Vaak meer dan je denkt. Als consument koop je de kleding en daardoor bepaal je het aanbod. Ook kiezen ze politici die kansen en welzijn verdelen met hun beleid. Babette is ervan overtuigd dat burgers met elkaar de touwtjes stevig in handen hebben, en van de wereld een mooiere plek kunnen maken.

Trui die 40 jaar meegaat

Dat vergt voortdurend individuele keuzes. De Noorse wollen trui die Babette draagt, is nieuw en minder milieuvriendelijk. “Schapen hebben veel grond nodig en kunnen planten kapot vreten. Maar ik kan er wel veertig jaar mee doen.” Ook haar mintgroene sportschoenen zijn nog vers. “Ik had al vijf jaar geen nieuwe gekocht en op deze kan ik hardlopen én naar een zakelijke afspraak.” Dan gaat de bel. Een postbezorger levert een pakketje af voor haar zestienjarige dochter. “Kleding. Niet zo duurzaam, maar ze koopt vrij weinig. Ze heeft net als ik ecorexia”, lacht Babette. “Nee hoor. Het liefst zou ik iedere milieuschade voorkomen, maar dan functioneer ik niet meer. Ik ben spartaans waar het effect heeft en relaxt op details. Het gaat om de balans. Ik leg mijn kinderen geen duurzame leefregels op. Het is hun eigen keus.” Balans is ook belangrijk voor je welzijn. Daarom trok Babette zich thuis terug na de lancering van haar boek. “Ik wilde het graag af hebben en dat gaf veel druk op de ketel. Ik probeer nu op mijn energieniveau te letten, ga vroeg naar bed en wandel regelmatig. Als het me te veel wordt, stel ik activiteiten uit of ik schrap ze.”

We leven het liefst nog lang en gelukkig

Dat ze haast had met haar boek, verbaast niet. Alweer acht jaar geleden zat ze met man Rick op de bank en berekende hoe schadelijk de productie van onze spullen was voor de aarde. Het liet haar niet meer los. Nadat De verborgen impact verscheen, kwamen er vragen van lezers en toehoorders. Komt alles goed als we maar lokaal produceren en windmolens planten? Ze besloot breder naar oplossingen te zoeken, bij de mens zelf, die het liefst nog lang en gelukkig leeft. Als 'gediplomeerd probleemoplosser' ontwierp ze daarom het gelukspoppetje als leidraad. “Ik studeerde industrieel ontwerpen; dat gaat over problemen analyseren en gestructureerd naar oplossingen zoeken.” Daarvóór probeerde ze een blauwe maandag filosofie. “Mijn vader inspireerde me. Hij overleefde onder meer Auschwitz en Buchenwald en hield zich vaak bezig met filosofische kwesties, zoals goed en kwaad.” Maar die studie bleek voor haar op dat moment toch 'te vaag'.

Geld overhouden door duurzamer te leven

“Mijn vier pijlers van geluk zijn: doen waar je goed in bent, wat je leuk vindt, waarvoor de wereld wil betalen en wat die nodig heeft. Bij de laatste stond ik nooit stil.” Ze werkte als ontwerper tien jaar voor communicatiebureaus en begon in 2011 voor zichzelf. “Ik vond het milieu altijd al belangrijk, net als gelijkwaardigheid door wat mijn vader meemaakte. Je wilt niet weten waarmee je allemaal gediscrimineerd kunt worden. Leeftijd, lengte, intelligentie, accent of de wijk waar je woont. Maar ik kon die waarden niet uitdragen in wat ik deed. Nu wel.” Het bracht haar evenwicht, waardoor ze zich gelukkig voelt. De auto ging weg, ze beweegt meer en ze eet vooral plantaardig. “En even lekker als voorheen.” Ze laat zien dat duurzaam leven niet alleen voor welgestelden is, want het gezin houdt er juist geld aan over. “We kopen weinig spullen en wonen compact. Zo kan ik naar de sportschool en gaan we regelmatig naar de klimmuur. En ik heb me vier jaar vrij kunnen maken voor mijn boek, om te doen wat ik belangrijk vind.” Economische krimp dus? De economie is volgens haar meer dan het bruto binnenlands product (bbp). Die meet in het gelukspoppetje ook gezonde levensjaren, intacte natuur en geluk.

Eigenbelang grootste drijfveer

Dat poppetje is een afspiegeling van Babettes wereldbeeld. “Ik stel me de wereld voor als een organisme waarin we allemaal een rol hebben. We zijn net verschillende cellen van een lichaam. Als een deel niet goed functioneert, dan heeft het hele organisme er last van. Samenwerking komt iedereen ten goede en eigenbelang is daarbij een grote drijfveer. Prima, anders overleef je niet. Ik verkondig in mijn boek geen ideologie, ik ga ervan uit dat mijn lezers willen weten hoe het zit en vertel daarom wat ik lees in wetenschappelijke literatuur. Ik wil zelf ook mijn mening kunnen bijstellen als ik iets nieuws ontdek.”

‘Ik stel me de wereld voor als een organisme waarin we allemaal een rol hebben’ 

Op het juiste spoor

“Bijdragen aan de gezondheid en voorspoed van de samenleving is voor mij de zin van het leven.” Die zin of betekenis is sterk beïnvloed door de trauma's van haar vader. “Ik besefte al jong hoe verschrikkelijk oorlog is, hoewel ik me er geen voorstelling van kon maken. Hij overleefde als 25-jarige met een gewicht van 28 kilo en lag vijf jaar op bed om te herstellen. Zijn been- en bilspieren kwamen nauwelijks terug. Maar hij wilde getuigen van de gruwel en een herhaling voorkomen, dat sleepte hem erdoorheen.” Haar vader hielp als psychiater oorlogsslachtoffers en sprak vaak op congressen, scholen en dodenherdenkingen, vertelt ze. “Hij leerde op een filosofische manier omgaan met zijn oorlogservaringen en was ondanks de beschadigingen een warm, positief persoon.” Wat Babette ervan meekreeg, verwerkte ze in haar studententijd. “Dat heb ik met een psycholoog doorgeakkerd. Ik leerde grenzen aangeven en voelen wat ik nodig had. Door die ervaringen weet ik dat ik nu op het juiste spoor zit. Trauma's bij grote groepen mensen door oorlog bijvoorbeeld , moeten we echt voorkomen.” Ze probeert dat door vervuiling, natuurverlies en klimaatverandering tegen te gaan, want die maken de aarde steeds onveiliger, vertelt ze. “Iedereen kan helpen dat probleem te verkleinen en bijdragen aan een oplossing.”

Fietsen van Amsterdam naar Rome

Hoe hoger het welzijn, hoe gelukkiger de bevolking. Babette citeert geluksprofessor Ruut Veenhoven in haar boek. Maar als we welvaart inleveren om de aarde veilig te houden, leveren we dan ook geen deel van ons welzijn in? Niet als je naar je waarden leeft, volgens Babette. Dat knagende gevoel over een vervuilende auto voor de deur is verdwenen. “Decennia oude sokken dragen is een persoonlijk dingetje”, benadrukt ze lachend. Het gaat vooral om zaken die zoden aan de dijk zetten. “Vliegen heeft een enorme impact, dat doe ik echt niet meer.” Echt niet? “Nou, tenzij het goed uitpakt voor de planeet. Als ik de Verenigde Naties mag toespreken en het niet digitaal kan.” Ze fietste vanuit Amsterdam naar Rome. “Dat was zo gaaf. Over vliegen zeggen mensen me soms dat ze het vreselijk vinden niet meer te kunnen reizen. Maar als je vliegt, sla je de reis juist over! Het is een metafoor voor het leven, geniet van wat je doet.” Ze maakt zich wel zorgen over de situatie in Oekraïne. “Dit verhaal slaat nergens meer op als er een kernoorlog uitbreekt. Maar bij tegenslag pak ik de draad altijd snel weer op.” Toen ze zes jaar geleden vlak voor een wandelvakantie in de bergen haar rug brak, baalde ze slechts twee dagen. “Ik vraag me af of ik er iets aan kan doen. Nee? Dan maak ik me er ook niet druk om. Dit is het nieuwe nu. Ik kon toen alleen op mijn zij liggen en met mijn laptop heb De verborgen impact in het Engels vertaald.”

Kijk naar het grote plaatje, op lange termijn

Als we het gelukspoppetje willen waarmaken, moeten we volgens haar niet kijken naar een beleidscyclus van vier jaar. “Begin bij dertig jaar. En zoom uit om te zien hoe alles samenhangt. Dat grote plaatje is net een puzzel van 10.000 stukjes. Je kunt pas individuele stukjes gaan leggen, als je weet wat het moet worden. Pas dan herken je je rol in het geheel dat de samenleving heet.”

Tekst Jolanda Breur
Fotografie Annelien Nijland