Het geheim van een succesvolle relatie

Johan Karremans is hoogleraar Sociale en Cultuurpsychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zijn onderzoek richt zich vooral op de faal- en succesfactoren van interpersoonlijke relaties. Met andere woorden: wie zijn er beter in staat om gezonde relaties te onderhouden en waarom? “Het antwoord op die vragen is complex”, stelt hij. “Maar er zijn veel overeenkomsten tussen type relaties en in hoeverre mensen daarin succesvol zijn. Voor de hand liggende factoren zijn goed kunnen communiceren, open en eerlijk zijn, om steun durven vragen. Dit zijn succesfactoren die bij romantische relaties een rol spelen, maar ook bij vriendschappen of collegiale relaties.”

Een veilig nest

Succesvolle romantische relaties hebben echter meer nodig. Een bijna existentiële voorwaarde is veiligheid. “Als je in een veilig nest bent opgegroeid, steun van je ouders hebt gehad, dan ben je opgegroeid met het gevoel dat anderen te vertrouwen zijn, dat je op een ander kunt rekenen. Dat vertaalt zich later naar hoe mensen in een romantische relatie stappen. Wanneer ouders door onkunde of onvermogen geen aandacht voor je hadden en weinig oog voor emoties of gevoel, wordt het heel erg lastig om in een romantische relatie vertrouwen in een ander te hebben. Het is echt een diepe oorzaak voor het wel of niet slagen van een relatie. Niet voor niets is er in relatietherapie altijd veel aandacht voor dit aspect.”

Stress legt druk op een relatie

Veiligheid is een voorwaarde, maar geen garantie voor succes. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat externe stress door bijvoorbeeld werk of (het krijgen van) kinderen ook druk op een relatie kan leggen. “Door stress komen de slechtste of lastigste aspecten van een relatie bloot te liggen. Het is dus cruciaal hoe partners individueel en samen met stress omgaan. Wie zijn emoties goed kan reguleren, kan dat beter aan. Co-regulatie is ook belangrijk: kun je de stress met elkaar bespreken en steun vragen? En als reactie daarop: kun je de stress ook echt bij de ander laten, of neem je het over? Dat laatste is bijna toxisch. Je krijgt stress op stress en dan gaat het snel mis.”

Pas op voor gezapigheid

Saaiheid is een andere bekende probleemveroorzaker. De relatietevredenheid daalt. Saaiheid is zelfs een voorspeller van scheiding. Dan gaan er niet zozeer dingen mis binnen de relatie, maar voelen mensen dat de fut eruit is. Dat het gezapig wordt. “Saaiheid is de afwezigheid van het gevoel dat je relatie bijdraagt aan je ontwikkeling en de verrijking van je leven. Dat verband is heel sterk, maar gelukkig zijn interventies hierop buitengewoon succesvol.” Een beproefde methode is om koppels samen dingen te laten doen die bijdragen aan dat gevoel van verrijking en zelfontplooiing. Liefst buiten de gebaande paden. Dus niet naar het koffietentje waar je toch al elke zondagmiddag zit. Maar iets spannends of avontuurlijks doen, buiten je comfortzone. “Als het gevoel van zelfverrijking er weer is, gaan ook andere dingen weer gemakkelijker. Het commitment neemt toe, je bent bereid om meer steun te geven, te delen, de ander als veilige haven te zien. Daardoor krijg je ook weer betere seks, wat natuurlijk ook belangrijk is voor de relatietevredenheid. Als beide partners gemotiveerd zijn en een langetermijnperspectief hebben, kun je het tij heel makkelijk keren.”

Het negatieve hoort er ook bij

Mindfulness draagt volgens Karremans bij aan succesvolle relaties. “Mindfulness gaat om aandacht voor ervaringen en ervaringen toelaten zoals ze zijn. Ook de negatieve, omdat die simpelweg bij het leven horen. Het komt en het gaat. Dat besef zorgt voor een stabiele vertrouwensbasis: je weet dat na een mindere periode ook weer een betere komt.” Karremans zelf heeft al meer dan twintig jaar een relatie. Hoe succesvol vindt hij die? “Zoals in de meeste relaties gaat het ook bij ons met ups en downs. De bestendigheid en duurzaamheid hangt samen met het erkennen en accepteren dat het niet altijd hosanna is.”

Streven naar perfectie is killing

Het streven naar perfectie in de huidige maatschappij is volgens Karremans en andere relatiewetenschappers een behoorlijke hindernis en mede oorzaak van het grote aantal echtscheidingen. “Alles wat wij in het leven zoeken, moet vertegenwoordigd zijn in een partner. Maar het nastreven van perfectie, zorgt ervoor dat je het tegenovergestelde bereikt. Juist door dat te erkennen kun je een succesvollere relatie krijgen. Dat is de paradox.”

Tekst Diederik Wieman